De betekenis van het testament Jan Franzen Ruijter



Op 16 juni 1693 maakt Jan Franzen Ruijter, "wonende tot Muggenbeecke, gesont van lichaam en bij zijn volkomen verstand", zijn testament op. Het staat vol ambtelijke taal waarmee vooral duidelijk moet worden dat Jan "onbedwongen, met rijpen beraede in vrijen wille sonder ymants inductie off persuasie tot dese fijne laetste wille gekomen was".
Maar interessanter voor ons (en voor de betrokkenen destijds) zijn de namen van de personen die hij in het testament noemt. Zo zijn daar de kinderen van zijn broer Wijcher Franzen, te weten Frans Wijchers, Marrichien Wijchers en Jantien Wijchers, aan wie Jan "al zijne mobile als immobile geen uijtgesonderde goederen" nalaat.
De kinderen van zijn broer Jan Franzen Houwer (ze worden jammergenoeg niet bij name genoemd), krijgen 100 Caroli gulden. Dat was bepaald geen gering bedrag, meer dan genoeg om een huis te kopen. Zijn broer Roelof Franzen krijgt eveneens 100 Car. gulden. Hendrickien, de dochter van Jan Wijchers Sooties, ontvangt 25 Car. gulden, en aan "de armen der menniste gemeente tot Blokzijl" wordt 50 Car. gulden nagelaten.
Het volledige testament vind je hier.

Wat zegt ons dit testament?
Er zijn blijkbaar vier broers, Jan Franzen Ruijter, de opsteller van het testament, Wijcher Franzen, Jan Franzen Houwer en Roelof Franzen. We lezen ook nog de namen van de kinderen van Wijcher Franzen : Frans, Marrichien en Jantien.
Het feit dat Jan Franzen Ruijter uit Muggenbeet komt, maakt het zeer aannemelijk dat hij tot onze familie behoort. Zijn doopsgezinde achtergrond kennen we ook in onze familie. En daar zijn natuurlijk de ons bekende namen Jan en Wijcher die in onze familie veelvuldig voorkomen. Het lijkt zinvol om dit verder te onderzoeken.

Is Jan Franzen Ruijter familie?
Essentieel is de vondst van het huwelijk van ene Frans Jansen en Jutje Wolters in Steenwijkerwold :

17 dito (dat is in dit geval 17 februari 1654) Frans Jansen, weduwnaar van Marrigjen Jansen, van Muggenbeeck, en Jutje Wolters, J.D. van Giethoorn.


Frans Jans is derhalve getrouwd geweest met Marrigjen Jansen. Dit zijn zonder twijfel de ouders van Jan Franzen Ruijter! Immers, Jan had een broer die ook Jan heette. Dat is niet vreemd, want beide grootvaders werden vernoemd!
En, zijn broer Wijcher had een dochter Marrichien; klaarblijkelijk was zij vernoemd naar haar grootmoeder. Dat Frans Jans ook nog uit Muggenbeet afkomstig is, zal niemand verbazen...
Maar wáár in de stamboom moeten we Frans Jans plaatsen? Het kan bijna niet anders, dan dat hij een kind is van onze Jan Jans Ruijter die met Aucke Peters was getrouwd.
We krijgen dan de volgende situatie :



Verdere gevolgen
'Onze' Jan Jans Ruijter heeft in 1653 een zoon Wijcher genoemd, waarbij ik altijd al vermoedde dat hij vernoemd was naar een nog onbekende broer van Jan. Nu zien we dat ook Frans een zoon heeft die Wijcher heet! Daarmee lijkt het bestaan van een broer Wijcher wel aangetoond. De zoon van deze Wijcher trouwt in 1666 in Giethoorn
(Jan Wijchers Ruijter van Muggenbeet en Roelifien Boelen). Maar wacht eens, in de tekst is nog sprake van een zekere Hendrickien, de dochter van Jan Wijchers Sooties. Mijn vermoeden is dat deze Jan Wijchers Sooties niemand anders is dan genoemde Jan Wijchers Ruijter! De achternaam/bijnaam Sooties is nog onverklaard maar kan hebben gediend om hem te onderscheiden van een andere Jan Wijchers, net zoals Frans' tweede zoon Jan, die Jan Franzen Houwer wordt genoemd.

Conclusie
We hadden al eerder gezien : de eerste generaties Ruijter waren niet onbemiddeld en voor een groot deel doopsgezind. Dat laatste maakt dat we ze alleen tegenkomen bij hun huwelijken in de trouwboeken van de Hervormde kerk; de kinderen werden immers niet gedoopt. Daar staat tegen over dat ze vanwege hun welstand ons testamenten en andere gerechtelijke akten hebben nagelaten.
We zijn gewend de stamboom te zien als een omgekeerde kerstboom - onderaan, aan het begin, staat de eenzame stamvader en naarmate je hogerop raakt, verder in de tijd, zie je per generatie steeds meer personen verschijnen. Maar vergeet niet : net als ieder van ons had Jan Ruijter ook ouders, broers en zusters, neven en nichten, ooms en tantes. Ze zijn er wel, maar zijn aan ons zicht onttrokken door de duisternis van de tussenliggende eeuwen.
Door dit testament valt er plotseling een straaltje licht op een klein takje, waarvan we het bestaan niet eerder wisten.


De feiten nog eens op een rijtje
Jan Franzen Ruijter woont in Muggenbeet, is mennist en is bepaald niet armlastig. In 1693 is hij niet meer de jongste. Hij heeft geen kinderen. Mogelijk is hij ook nooit getrouwd geweest.
Zijn broer Wijcher Franzen heeft drie kinderen : Frans, Marrichien en Jantien.
Zijn broer Jan Franzen Houwer heeft ook kinderen, maar de namen worden niet genoemd.
Zijn broer Roelof heeft geen kinderen, ze worden althans niet genoemd.
Ik neem aan dat de volgorde waarin de broers genoemd worden, ook de volgorde is van leeftijd.
In Steenwijkerwold trouwt in 1654 ene Frans Jansen uit Muggenbeet, hij is weduwnaar van Marrigjen Jansen.
Op basis van deze feiten heb ik de tak Frans Jansen Ruijter zonder enig voorbehoud aan onze stamboom toegevoegd.
De toevoeging van Wijcher Jans Ruijter aan de stamboom is iets minder zeker, maar kan mijns inziens ook goed verdedigd worden.