Onze stamvader - via wiens vier zonen alle (De) Ruiters afstammen - was al op jonge leeftijd wees. Zijn moeder overleed toen hij negen jaar oud was (voogdijakte 1671) en als voogden werden twee ooms aangesteld, eentje van vaders kant (Sijmon Jans) en eentje van moeders kant (Wijcher Jans Backer/Sootjes).  We hadden al de beschikking over nóg een voogdijakte - uit 1681 - waaruit bleek dat Wijchers vader intussen ook was overleden.
Nu heb ik uit het jaar 1680 een derde voogdijakte ontdekt, waaruit ondermeer blijkt dat Wijchers vader al een jaar eerder was overleden. Geen schokkende vondst maar wel een mooie aanvulling voor ons onderzoek. Je vindt de akte hier.

Met dit nieuwsbericht besluit ik het nieuws van 2020. Ik wens iedereen een gelukkig en gezond 2021!

Vandaag vernam ik uit de Verenigde Staten het trieste nieuws dat Bob Haan op 24 november j.l. is overleden.
Ik ken Bob al zo'n 25 jaar sinds Ali Douma ons met elkaar in contact bracht. Een gezamenlijk bezoek aan Blokzijl, waarbij Bob het orgel bespeelde in de Hervormde Kerk, staat nog in mijn geheugen gegrift.
Ook al woonden we zo ver uit elkaar, we voelden ons sterk verbonden. Bob was een zoon van Enno Haan en Elisabeth Ruiter, maar hij vertelde altijd dat hij zich veel meer "Ruiter" voelde dan "Haan". 
Toen ik hem vertelde van het idee om een Ruitervlag te gaan maken, was hij meteen enthousiast. Hij wou er ook een, en ik weet zeker dat die vlag (naast de Amerikaanse) veel heeft gewapperd in Grand Rapids!

Al die jaren hebben we zeer regelmatig emailcontact gehouden en hielden we elkaar op de hoogte van wel en wee.
Met kerstfeest belde Bob steevast op. Dat zal nu niet meer gebeuren, ik zal hem gaan missen...

Afgelopen week is het RUITERTJE 50 naar alle leden van de Stichting Ruitersporen verzonden, met de volgende artikelen:

• Tien jaar Stichting Ruitersporen
• Johan Ruijter en Ave sijn huijsfroue
• Albert Jansen Ruijter
• Het zegel van Johan Ruyter tot Vieracker
• Bastiaan Jans Ruijter op de vaart naar Groenland
• Vijftig RUITERTJES

Voor niet-leden zijn RUITERTJEs pas een jaar na verschijning op de website in te zien.
Met een (gratis) lidmaatschap van de Stichting vind je nieuwe RUITERTJEs meteen in je mailbox!

In een akte van 21 mei 1611 (NL-ZlHCO_0078_9_0026) vinden we de volgende passage waarin de ligging van een bepaald stuk land in de buurt van Blokzijl beschreven staat:

"alwaer noortwert d’erfg[enamen] van zal[iger] Albert Jansen Ruijter naestgelandet sijn"

De naam Albert Jansen Ruijter klinkt weliswaar vertrouwd maar: we kennen deze persoon niet in de huidige stamboom. Toch durf ik zonder twijfel te stellen dat het hier tóch om familie gaat; dus gaan we op zoek naar een geschikte plek.
In het schema van de eerste vijf generaties zien we bij de rode pijl de stamvader van de familie (De) Ruiter: Jan Jans Ruijter.
Voor de positie van Albert Jansen Ruijter zijn er twee geschikte plekken in de stamboom:
1) als zoon van Johan Ruter
2) als zoon van Jan Jans Ruijter en Ave Jans die toevallig in het vorige nieuwsbericht aan bod kwamen

In de akte staat alleen dat Albert Jansen Ruijter in 1611 al overleden is, maar niet precies wannéér. Heel veel jaren zullen dat niet zijn. In het geval van nr. 1 was Albert dus circa 70 jaar, en in het geval van nr. 2 slechts 40 jaar.

Voor het gemak (maar zonder aanwijzingen) heb ik onder veel voorbehoud Albert vanavond onder nr. 2 in de stamboom ondergebracht als tweede zoon van Jan Jans Ruijter en Ave Jans. Zie stamboom.

Hopelijk duiken er nog meer aktes op waarin zijn naam genoemd wordt zodat we wat meer zekerheid krijgen over zijn juiste plek in de stamboom.

Enkele jaren geleden had ik enige tijd contact met de Stichting Roelof Fransen Roosje, die ooit opgericht was door twee genealogen uit de Roossien-familie. Deze onderzoekers waren in hun speurtocht terechtgekomen in Muggenbeet en hadden connecties ontdekt met onze familie Ruijter. Maar hoe het precies in elkaar stak konden ze niet uitdokteren.  Inmiddels zijn beide heren al geruime tijd overleden en ligt het onderzoek vanuit de Roossienfamilie stil.
Bij de uitwisseling van gegevens kreeg ik de beschikking over enkele stamboomfragmenten en gevonden aktes van vroege Ruijters. Daarbij dook ook het echtpaar Jan Jans Ruijter en Ave Jans op. Ik was dit tweetal nog nergens tegengekomen, maar het leek toch een echtpaar dat helemaal aan het begin van onze Ruiterstamboom gezocht moest worden. Een geschikte plaats was snel gevonden: Jan moest een zoon zijn van Johan Ruter die we helemaal aan het begin van de Ruiterstamboom tegenkomen:

Bij het zoeken naar een verbinding tussen onze familie en de Zutphense Ruyters staat genoemde Johan Ruter volop in de schijnwerper. Het vermoeden is immers dat dit niemand anders is dan Johan Gerrits Ruyter, die getrouwd was met Elsken Schencken.
Al het voorgaande werd plotseling heel belangrijk toen ik - eindelijk - aktes tegenkwam van Jan Jans Ruijter en Ave Jans. Het belang van deze aktes is natuurlijk dat ze wellicht iets kunnen vertellen over het grensgebied met de Zutphense Ruyters. Dichterbij dan dit zullen we niet gauw komen.

De vroegste akte in dit verband (uit 1612) is meteen van bijzonder belang. Zie Het potschip van Jan Jans Ruijter en Ave Jans.

Opvallend dat Jan in deze akte Johan Ruijter genoemd wordt; identiek aan zijn vader. Ook toont de akte aan dat de vroege generaties van de Ruijterfamilie zich bezig hielden met de scheepvaart, en misschien ook wel met de handel.
Dat is precies wat we verwachten als we uitgaan van een verwantschap met de Zutphense Ruyters!

De komende tijd (jaren?) zal ik druk bezig zijn met het doorsnuffelen van het Rechterlijk Archief van de schoutambten Steenwijk/Steenwijkerwold, Blokzijl/Vollenhove en Giethoorn. Vele duizenden pagina's, die alle nagezocht worden op bekende namen; een enorme klus. Maar het goede nieuws is natuurlijk dat ik sinds vorige week officieel met pensioen ben.
De al eerder genoemde Marjon is bezig met het archief van Blokzijl/Vollenhove, maar zij meldt alleen de aktes met Ruijters, en niet die, waarin geen achternamen genoemd staan, bv. zoals bij onderstaande Jacob Martens.

Deze zelfgeschreven verklaring vond ik achterin inventarisnummer 18 van Steenwijk:

De transcriptie luidt:

Anno 1688 den 16 September

Ick ondergeschreven bekenne van deese
Ackte van Toomes Egbers voldaen en
betaelt te weesen oorkonde mijn hant

Jacop Martens

Het betreft de terugbetaling van een lening, maar het interessante eraan is natuurlijk het feit dat dit werkelijk het handschrift is van Jacob Martens.
Wie Jacob Martens is? Jacob is de neef van onze stamvader Wijcher Jans Ruijter; zijn vader Marten Jans was schoolmeester in Muggenbeet (hier in de stamboom).  Opvallend is het ontbreken van de familienaam Ruijter in deze tak.

Met zo'n titel zou ik een artikel kunnen schrijven over tenminste 6 leden van onze verre voorouders:

• Onze stamvader Jan Jans Ruijter, getrouwd met Trijntje Harms, Geesjen Wijchers en Hilligje Bartels. Geboren ca. 1625
• Zijn eerstgeboren zoon Jan Jans Ruijter, geboren 1649, in ieder geval reeds voor 1671 overleden.
• Jan Jans Ruijter x Ave Jans, geboren ca. 1540
• Jan Jans Ruijter getrouwd met Aukje Peters, geboren ca. 1620
• Diens vader die we alleen als Jan Jans kennen en getrouwd was met Anna, geboren ca 1595
• Diens zoon Jan Jans Ruijter, getrouwd met Hendrickjen Dirkcs en Cornelisje Cornelis, geboren ca. 1645

En niet te vergeten onze hoogstwaarschijnlijke verre achterneef Johan Ruyter tot Vieracker, geboren 1631, die we overigens niet met zijn patroniem zijn tegengekomen.

Het patroniem "Jans" duidt erop dat de vader Jan heette. De naam Jan is altijd bijzonder populair geweest, en de combinatie Jan Jans kwam dan ook veel voor, zelfs in de betrekkelijk kleine woongemeenschappen in Blokzijl en Muggenbeet.
Mogelijk is dit zelfs de redding geweest van onze achternaam. Het gebruik van achternamen was in de Kop van Overijssel ongewoon, maar als er onduidelijkheid was - welke Jan Jans? - kwam die toch wel van pas. Zo bleef de familienaam Ruijter sluimerend aanwezig en duikt dan bij gelegenheid plotseling weer op, zoals bij onze stamvader Jan Jans Ruijter, wiens vader we uitsluitend kennen als Jan Sijmons.

Dit alles als introductie van het echtpaar Jan Jans Ruijter en Bartien Huijgen. Jan wordt vanaf ca. 1620 met grote regelmaat genoemd als vertegenwoordiger van het Schippersgilde uit Blokzijl. In 1637 wordt Bartien als weduwe genoemd van Jan, tot in 1656. (De betreffende aktes zijn allen opgespoord door de in eerdere nieuwsberichten genoemde Marjon en we zijn haar dan ook erg dankbaar.)
Dit echtpaar zoeken we vergeefs in eerstgenoemde lijstje maar zonder twijfel moet deze Jan toch opgevat worden als een tot dusver onbekend lid van onze familie. Ik vermoed een directe relatie met de drie laatste personen uit het bovenstaande lijstje maar hoe het precies zit moet ik de komende tijd uitzoeken...

In een recent nieuwsbericht meldde ik de beschikbaarheid van grote delen van het oude Rechterlijke Archief van de schoutambten Steenwijk, Blokzijl/Vollenhove en Giethoorn. Degene die me hiervan op de hoogte bracht wil liever anoniem blijven. Na mijn aandringen - ik heb betoogd dat met andermans veren pronken niet mijn stijl is en vind: ere wie ere toekomt - heeft ze toegestemd en mag ik haar Marjon noemen.
Zelf is Marjon druk doende met het doorspitten van deze scans en stuurt alles wat ze aan Ruijters tegenkomt, naar mij door. Daarvoor ben ik haar natuurlijk ontzettend erkentelijk.

Zo kwam er een akte uit 1649 tevoorschijn, waarin Cleijs Jannes en Joan Sijmons het voorhuis verkopen van Henrick Ruijter. De akte bevat genoeg materiaal om er een artikel aan te wijden:

Henrick Ruijters huis in Blokzijl

Het is soms wonderlijk hoe dingen lopen. Gisteren nét een stukje over de Hanzelijn geschreven - in dit verband de connectie tussen onze familie en de Hanze Ruyters - en gisteravond zag ik deze naam bovenaan een akte staan:


Inderdaad, bij de Coirn. (=keurnoten, dat zijn bijzitters van de landrechter, als vertegenwoordigers van de bevolking van een rechtskring, gewoonlijk twee in getal) staat de naam Jan van Lübeck.
Het zal gewoon toeval zijn, maar het is toch wel apart. Het sterkt mij in elk geval in mijn zoektocht naar het bestaan van de Hanzelijn!

In het laatste Ruitertje had ik al aangekondigd dat met het beschikbaar komen van scans van documenten uit het Rechterlijk archief van de schoutambten Steenwijk, Vollenhove en Giethoorn er nu eindelijk - vanuit 'onze' kant - gericht gezocht kan worden naar connecties tussen onze familie en de Zutphense Ruyterfamilie: ik noem het de Hanzelijn, als verbinding tussen ons en de Hanze Ruyters.
Daarmee beëindig ik op dit moment het onderzoek naar die Hanze Ruyters; de familie is goed in beeld gebracht en in het nog onverwerkte materiaal heb ik nog niets gezien dat wijst op het bestaan van de Hanzelijn.

De genoemde scans zijn gebaseerd op de foto's die in de tachtiger jaren door de Mormonen zijn gemaakt, en destijds als kleinbeeld diapositieven op zgn. fiches zijn gezet: een vel filmmateriaal met honderden foto's per vel.
Het bekijken van dergelijke fiches gebeurde met een soort projectieapparaat (zie hiernaast); het leverde een slecht beeld en het afzoeken van zo'n fiche ging zeer moeizaam (en leverde mij steevast flinke hoofdpijn op...). Nu deze foto's als scan op internet beschikbaar zijn gekomen is het nazoeken ervan een stuk prettiger en eenvoudiger geworden, maar het is jammer dat er geen nieuwe foto's zijn gemaakt van het materiaal. Maar je mag - vooral als Ruiter - een gegeven paard niet in de bek kijken...

Met de identificatie van Henrick Ruyter brouwer is de afgelopen week veel duidelijk geworden. We zijn een broer Gerrit en een zoon Henrick op het spoor gekomen, maar er zit nóg meer in het vat...
Ik heb lang gedacht dat Johan Ruyter die in Stadsrekeningen als brouwer, rentmeester en schepen van Zutphen wordt genoemd de zoon was van Henrick Gerrits Ruyter. We kennen deze Johan beter als Johan Ruyter tot Vieracker en diens zoon - met dezelfde naam - schopt het later tot burgemeester van Zutphen.
Maar in het Historisch Kadaster van Zutphen vinden we o.a. deze vermelding van een hof in de Duistere Steeg:

Datering akte 07-07-1612
Belending 1 wijlen Johan Ruter, raadsvriend

Daarmee vervalt deze mogelijkheid, want we weten dat de beoogde Johan in mei 1640 is overleden. Een andere mogelijkheid dient zich aan als we eventjes verder kijken, en van dezelfde hof aan de Duistere Steeg lezen:

Datering akte 05-03-1561
Belending 1 Henrick Ruther brouwers hof

Op dezelfde plek was vijftig jaar eerder dus de buurman Henrick Ruyter brouwer, die we inmiddels kennen als Henrick Henricks Ruyter. Dan lijkt het er sterk op dat Johan een zoon is van deze Henrick en het pand naast de hof in de Duistere Steeg van zijn vader na diens dood heeft geërfd.

Maar er is nóg een link met Henrick Ruyter brouwer.
Stadsrekening 1587:

Noch denmayll verkoifft Jan then Beem und Jan Ruutter fijff mollder garsten, dat scheppell 33 stuiver, valeth 22 daler ad 30 stuiver, mij betallt 23 gulden 16 stuiver

Zo is er nog een aantal vermeldingen in verschillende Stadsrekeningen waarin Johan ten Bem en Johan Ruyter samen genoemd worden; soms als brouwers, soms als geldschieters. Het blijkt dat het zwagers waren, want Johan ten Bem was de echtgenoot van Belitjen Henricks Ruyter, een dochter van Henrick Henricks Ruyter.

Deze Johan Ruyter wordt vanaf 1591 als brouwer genoemd, dat is het jaar dat zijn vader overleed. In 1597 wordt hij rentmeester van de stad voor een paar jaren. Hij wordt in de Stadsrekeningen zowel als brouwer “Johan Ruiter tott die voorsschreven maltijtt gelevert eene tonne offte vadt dicke biers, warvoer hij ontfangen 5 gulden 20 stuiver” en als  raadsvriend genoemd.

Daarmee staat wel vast dat Johan Ruyter een zoon is van Henrick Henricks Ruyter en ik heb hem vanavond aan de stamboom toegevoegd.
Johan is met zijn 60 jaren niet oud geworden, en dat is ook de reden dat we hem verder niet tegen zijn gekomen (al ga ik natuurlijk alles nog eens nalopen).
Het lijkt er niet op dat hij getrouwd is geweest, en kinderen heeft gehad, maar dat moet verder onderzoek uitwijzen.

Deze vermelding komt uit de Rekening van het Nieuwe Gasthuis [36]:

1582: Item up dach Marien Hemmelfaert betalt Gerryt dess brouversz bruer 3 ½ stuiver Brabans van eyn dach meyensz up den kampt vor die Laerporte

Als losstaand gegeven kunnen we hier niets mee aanvangen, maar als we weten dat met de brouwer, steevast Henrick Henricks Ruyter wordt bedoeld (zie artikel "Henrick Ruyter brouwer"), wordt het duidelijk. Gerrit is een broer van Henrick Henricks Ruyter (die met Fenne was getrouwd), en een zoon van Henrick Gerrits Ruyter en Griete. Hij moet rond 1525 zijn geboren.

Nu we deze persoon hebben geïdentificeerd kunnen we ook de volgende informatie plaatsen:

• In de Stadsrekeningen van 1570 tot 1581 staat de naam van Gerrit Henricks Ruyter als ontvanger van (een soort lijf)rente.

• Een moeilijker geval is deze vermelding in het Historisch Kadaster Zutphen, verpondingsnummers 801-1100 [46]:

Verpondingsnummer 1069
Verpondingsnummer* 1069
Kadastraal nummer 1882
Straatnaam Laarpoort (Laarstraat)
Datering akte 22-10-1632
Object 1/2 ouderlijk huis en hof
Verkoper Aeltgen Wolters, weduwe Gerrit Ruter en haar zoon Herman Tonnissen [van Bronckhorst]

In 1632 is Gerrit natuurlijk al lang overleden, maar het kan zijn dat hij op oudere leeftijd nog met Aeltgen getrouwd is geweest (want zij is zeker 25 jaar jonger). Haar zoon is blijkbaar uit een ander huwelijk.
Mocht Gerrit (eventueel in een eerder huwelijk) zelf kinderen hebben gehad, dan weten we daar niets van.

Zonder veel voorbehoud heb ik Gerrit Henricks Ruyter vanavond aan de stamboom toegevoegd.

In het Zutphen van rond 1575 liepen diverse Ruyters rond waarvan de meeste mannelijke leden Henrick of Johan heetten. Deze Ruyters waren bovendien óf bierbrouwer, óf vervulden een bestuurlijke functie, of allebei. In de diverse archiefbronnen uit deze tijd komen we ze veelvuldig tegen, maar het probleem is: wie wordt er bedoeld als er alleen Henrick Ruyter staat? Identificatie van deze personen is een enorme puzzel, waarin ik vanavond een belangrijke doorbraak heb bereikt.
Lees het artikel : Hulder Henrick Henricks Ruyter.

Opnieuw een bijdrage in de serie 'Ruiterpanden in Zutphen'. Deze keer een groot huis dat weliswaar slechts kort in het bezit van de familie Ruyter is geweest, maar gezien grootte en statuur niet mag ontbreken.
Het pand vinden we in de Raadhuissteeg, vlak bij de Walburgiskerk.
Lees het artikel 'Raadhuissteeg 6'.

In de serie 'Ruiterpanden in Zutphen' heb ik een kort artikel gemaakt over de Groenmarkt 13. Dit pand (en het achterliggende pand aan de Beukestraat) was vanaf 1451 tot 1510 in het bezit van Gerrit Ruyter en Lamme Exsen. Overigens kwam het pand via háár in de familie Ruyter terecht, en bleef dat tot 1510.
Het huis aan de Groenmarkt lag in een oud stukje Zutphen dat als handelswijk vooral gericht was op de IJssel. Er woonden vooral handelaren en schippers, en dat we Gerrit Ruyter - als bierbrouwer - daar aantreffen mag ons niet verbazen (bierbrouwers verhandelden hun eigen waar).
Lees het artikel 'Groenmarkt 13'.

Nieuwe vondsten die in overeenstemming zijn met de opgestelde stamboom zijn natuurlijk fantastisch, maar als ze dat niet zijn, misschien nog wel interessanter.

Zo liep ik tegen het probleem “Lamme Exsen” aan (zie stamboom).
Uit gegevens vanuit het Historisch Kadaster valt op te maken dat Lamme - voordat ze met Geryt Ruter trouwde - eerder getrouwd was met Johan Exsen. Met hem had ze in ieder geval een dochter,  Gertruut, die in 1451 ¼ huis van haar moeder Lamme Exsen koopt. Haar vader is dan al overleden. Lamme trouwt hetzelfde jaar nog met Geryt.

Met een dochter van ruim 20 jaar moet Lamme Exsen dan geboren zijn rond 1410 in plaats van 1430, zoals tot nog toe gedacht werd.
Dat maakt haar in 1451 in ieder geval ouder dan 40 jaar. Kan zij dan nog drie of vier kinderen krijgen met Geryt Ruyter? Drie kinderen worden meerdere keren bij name genoemd; de vierde - Jacob - is nog onbevestigd.
Zeker is in ieder geval: Lamme is tenminste 20 jaar ouder dan tot dusverre aangenomen.

Met Geryt is de situatie met de leeftijd ook problematisch
Er was aangenomen dat zijn vader Gerhard Reuter rond 1435 trouwde met Alheyd Palicke. Als Geryt uit dit huwelijk stamt maakt hem dat wel heel jong bij zijn huwelijk (16 jaar). Toch menen we zeker te weten dat Geryt een zoon is, want hij wordt in 1468 genoemd bij de kinderen van Gerhard en Alheyd : Gerret x Lamme, Henrick x Alyt, Hille (weduwe).

De kwestie is: trouwt Lamme, rond de 40 jaar, met Geryt meer dan 20 jaren jonger is?  Het zal niet de eerste keer geweest zijn, maar het lijkt me zeer onwaarschijnlijk.
Het kan niet anders dan dat de geschatte trouwdatum niet rond 1435 maar eerder moet liggen: rond 1430. Dat maakt Geryt 21 jaar bij zijn huwelijk.
De informatie in de stamboom heb ik aldus aangepast.

Het zijn vreemde weken waarin het nieuws over het coronavirus steeds alarmerender lijkt te worden. Toch gaat het stamboomonderzoek gelukkig 'gewoon' door...

In het Oud Rechterlijk Archief van Zutphen worden ondermeer de akten van het kerspel Vorden bewaard. We mogen ons gelukkig prijzen dat van veel van deze akten regesten zijn gemaakt, waarin het veel gemakkelijker zoeken is (zie https://www.vordensverleden.nl/scholtambt-zutphen-regesten-vorden/). Maar de vondsten laten zich niet altijd zomaar verklaren.
Wat te denken van deze:

1505. Bartolt ten Brandenborch en zijn vrouw Hensken verklaren voor henzelf en erven dat zij jaarlijks schuldig zijn aan Alijt Rueters, de weduwe van Johan Huisig en haar kinderen Geert, Evert en Alijt 3 molder rogge uit de helft van hun goederen het Loe en gelegen in de buurtschap van Linde, kerspel Vorden. De goederen, zoals zij die heeft geërfd van haar ouders, zijn gelegen tussen de Wildenborch en Cranenborch. Alijt geassisteerd met haar huidige man Garrit Evert.
Uit: Boek 215. Periode 1499-1516. Het Loe. Blz 69.

In de Zutphense Ruyterfamilie zien we dat alle (bekende) kinderen van Gerard Ruyter en Alheyd Palicke een dochter Alijt hebben genoemd, op het echtpaar Johan Ruyter en Alyt Trympmaeker na. Maar géén van deze kan weduwe zijn van Johan Huisig. Toch moeten we Alijt hoogstwaarschijnlijk wél in deze contreien zoeken, immers: zoon Gerrit en Lamme Exsen noemen hun kinderen zelfs Geert, Evert en Alyt. Zie blauwe pijl:

Dan lijkt als enige mogelijkheid over te blijven het echtpaar Johan Ruyter en Alyt Trympmaeker, waarvan we slechts  één kind kennen: Gerrit. Wellicht dat zij ook een dochter Alyt hebben gehad? Dit (zie bij de rode pijl) lijkt dus de plek waar we de Alijt uit de akte moeten zoeken. De namen Gerrit/Geert/Gerhard en Evert komen veelvuldig voor in de stamboom, maar wie Alijt dan concreet vernoemd met haar kinderen Geert en Evert? Haar huidige man heet Garrit Evert, dat verklaart misschien een hoop.

We blijven dus met de nodige vragen zitten; en de toevoeging van Alijt als dochter van Johan en Alyt is dan ook onder het nodige voorbehoud.

De dame op dit fraaie schilderij (of is het de fraaie dame op dit schilderij?) is Sophia Petrovna Ushakova; in haar tijd (rond 1855) stond zij bekend als de meest modieuse vrouw van Moskou. Het schilderij van Franz Xaver Winterhalter doet haar faam alle eer aan.
Wij kennen haar als de moeder van Marija Konstantinovna Narishkin, de vrouw van Alexander von Reutern. Zie stamboom
Ik ontdekte dat het huwelijk met Alexander niet het eerste huwelijk van Marija was. Ze was eerder getrouwd geweest en had uit dat huwelijk twee kinderen, waarvan de ene - Serge -  een autobiografie blijkt te hebben geschreven: One Man In His Time: The Memoirs Of Serge Obolensky.
Dit boek heb ik inmiddels in bezit (als ebook), en het bevat hele interessante informatie over het leven van aristocratische families aan het eind van de tsarentijd en hoe deze families na de revolutie naar West-Europa vluchtten, waarbij ze probeerden de meest waardevolle dingen mee te nemen.
We lezen ook over de Von Reuterns; immers: de kinderen van Alexander en Marija waren halfbroer en halfzuster van Serge. Genoeg stof voor een paar artikelen die ik binnenkort op de website zal zetten.

Als voorproefje daarvan alvast dit:
Maxime von Reutern, de jongste telg, trouwde met de Italiaanse Luciana Aloisi. Modeliefhebbers kennen haar misschien als baronesse Luciana Aloisi de Reutern. Ze was in de vijftiger en zestiger jaren een beroemd mode- en sieradenontwerpster, die o.a. voor Gucci ontwierp. Tot haar beroemdste klanten behoorden Jacqueline Kennedy en Elisabeth Taylor.
En voor diegenen die niet genoeg van dit schilderij kunnen krijgen (net als ik): het hangt in de Hermitage in St.Petersburg maar gelukkig staat er een afbeelding op internet: Sophia Ushakova.

Deze Duitse boekwerken uit 1931, bestaande uit aparte delen voor Lijfland, Koerland en Estland, staan (gelukkig!) op internet en vooral het deel over Estland bevat een mooi stukje stamboom van de daar verblijvende Von Reuterns. Ik heb deze gegevens in de stamboom verwerkt en op de website gezet.
De introductie van de Von Reuterns bevestigt wat we al wisten:

De leden van de stadsraad van Riga, de meesten stammend uit noordduitse patriciergeslachten, hadden van de Zweedse kroon adellijke rechten toebedeeld gekregen [Riga stond lange tijd onder Zweeds bestuur, JR]. Dientengevolge bedongen burgemeesters en raadsheren van Riga regelmatig bij de regering in Stockholm om toekenning van erfelijke adelstand of verkregen dit voor bijzondere verdiensten van de koning van Zweden. [Erfelijke adelstand gaat over op het nageslacht, JR].
Zo werd ook raadsheer Johann Reuter op 21 juni 1691 onder de naam "Von Reutern" tot de Zweedse adel verheven, waarbij
als bijzonderheid werd vermeld dat hij de staatsregering kredieten had verstrekt en leveringen tegen gunstige prijzen had uitgevoerd.
Zijn voorvader in de vierde generatie Gerhard Ruyter, Rüter, (geboren Zutphen, maart 1494), overleden 1564, moet in Deense koninklijke dienst hebben gestaan [Dat klopt, hij was faktor van de Deense koning, JR].
Johann Daniel Reuter uit Lübeck, geboren 10 april 1635, schijnt zich al in jonge jaren als koopman in Riga gevestigd te hebben; hij werd in 1678 dockmann, 1680 oudste van het Grote Gilde, verwierf in 1688 Kojenholm en stierf in Riga als 'oberwettherr' op 8 maart 1698; sinds 1691 "Von Reutern"; de door vlijt verworven rijkdom wordt door de bijen en de zilveren munten (Silberbyzantiner) verzinnebeeld in het hem verleende wapen.
De familie werd op 10 juni 1746 in de Estlandse adelslijsten opgenomen [Estland was inmiddels provincie van Rusland geworden, JR].
Bezittingen: Orrenhof, Kau, Afer.

In 1859 is een boek verschenen "Lübeckische Familien aus älterer Zeit" met daarin op bladzijde 74 dit overzicht:


Vertaald:

         Reuter (Ruyter)

Gerhard, geboren in Zutphen in 1494, kwam in 1520 naar Lübeck, ging compagnonschap aan met Hinrich Carstens, werd factor van koning Christian III van Denemarken, die hem het goed Rubbersdorf (Ruppersdorf) schonk. Keizer Karel V bevestigde zijn adel. Hij schonk de Petrikerk een kansel (werd in 1726 overgedaan aan Grabow, St.Georgskerk bij Ludwigslust) en stierf op 10 maart 1564; hij was getrouwd met Margaretha Carstens, de dochter van Hinrich Carstens.
Johann, Gerhards zooon, geboren op 9 september 1542, gestorven 13 oktober 1617, was getrouwd met Anna Knevel, de dochter van raadsheer Friedrich Knevel.
Gerhard, Johanns zoon, geboren op 9 december 1569, in 1625 raadsheer, gestorven op 10 mei 1631, was getrouwd met Elisabeth Millies.

Ik vermoed dat heel veel informatie op internet terug te voeren is op deze bron. Maar er valt wel het een en ander op te merken. Dat Gerhard in 1520 naar Lübeck kwam klinkt alsof hij emigreerde. We weten inmiddels dat de familie Reuter/Ruyter zich vanaf circa 1350 zowel in Zutphen als Lübeck ophield.
Dat Gerhard in 1494 in Zutphen geboren is, heb ik nog nergens bevestigd gezien. Soms wordt ook de maand maart als geboortemaand vermeld. Ik vraag me af uit welke primaire bron deze informatie afkomstig is...

In het oud-archief van Zutphen bevindt zich een brief van het stadsbestuur aan Henrick Ruyter Gerritss. Er is echter een probleem: de brief dateert van 2 november 1577, en wij weten - of meenden te weten - dat Henrick Gerrits Ruyter eind 1574/begin 1575 is overleden!

De speurtocht naar de oplossing van dit probleem heb ik beschreven in een artikel: "Leeft Henrick Gerrits Ruyter in 1577 nog?"

In Zutphen wordt al enige tijd gewerkt aan een maquette, schaal 1:500, van de stad Zutphen in het jaar 1485.
Op de website www.zutphen1485.nl kun je hierover het een en ander lezen.
Inmiddels is de bouw van de maquette al een heel eind op weg :
Links de Drogenapstoren en de St.Walburgiskerk met de - toen nog - 117 meter hoge torenspits; hoger dan de Dom in Utrecht. In het midden zien we de Wijnhuistoren en rechts de Broerderenkerk. Aan de achterkant loopt de stadsmuur, maar we kijken uit op westelijke kant van de Zaadmarkt, Houtmarkt, Korte Hofstraat en stukje Turfstraat. Aan de voorkant (oost- en noordkant) zal de maquette nog behoorlijk uitgebouwd moeten worden.

Deze maquette is ook voor de Ruyterfamilie van bijzonder belang want zij waren rond 1500 al talrijk aanwezig in de stad.
Het zou mooi zijn als we hun woonhuizen, die we via het Historisch Kadaster van Zutphen kunnen opsporen, in de maquette zouden kunnen terugvinden.
Eén van mijn huidige bezigheden is om van deze Ruyterpanden een overzicht te maken. Dat is een flinke klus, want er moet uit allerlei bronnen materiaal bij elkaar gezocht worden.
Dit overzicht is nog lang niet klaar, maar een beginnetje is er: Ruyterpanden in Zutphen.

Op dit moment is de snelheid waarmee ik nieuwe informatie vind, (veel) groter dan dat ik kan verwerken. Maar soms zit er een opvallend gegeven tussen dat om een onmiddelijke reactie vraagt.

Wat te denken van het contract van Hinrich Carstens en Gerd Reuter met Paul Carstens over de voortzetting van hun handelscoöperatie, opgemaakt op 16 november 1515 (gevonden in het Archief van Lübeck).

Volgens het artikel van Georg Blohm "Der Kaufmann Gerhard Reuter" is Gerard in 1494 in Zutphen geboren en rond 1520 naar Lübeck verhuisd, waar hij als succesvol koopman toe treedt tot het grote handelsbedrijf van Hinrich Carstens. Hij trouwt zelfs in 1531 met Margaretha Carstens, de dochter van zijn zakenpartner. Hinrich is rond 1490 geboren in Oldenburg, en in 1539 in Lübeck overleden. Hij was dus een leeftijdsgenoot van Gerhard. Paul Carstens zou heel goed de vader van Hinrich kunnen zijn (Hinrich noemt later ook een zoon Paul).

Waar het om gaat is dat er een bestaand contract in 1515 wordt verlengd, terwijl wij dachten dat Gerhard pas rond 1520 naar Lübeck is gegaan. En - nog opvallender - in 1515 was hij nog maar 21 jaar!

We mogen ons afvragen of Gerhard als 'junior' werkelijk in 1515 van Zutphen naar Lübeck verkaste, of dat de familie Ruyter/Reuter zowel in Zutphen als in Lübeck zijn zaken en zijn huizen had; van zijn overgrootvader Gerard weten we dat zelfs zeker.
Dat Paul en Hinrich Carstens als groot handelsbedrijf een handelscoöperatie met een nét gearriveerde vroege twintiger aangingen is - op zijn minst - opvallend. De familie Ruyter moet al lange tijd als kooplieden in Lübeck actief geweest zijn en Gerhard kon daarvan als jongeling profiteren.

Dit werpt ook een ander licht op de aanstelling van Gerard als 'faktor' van de Deense koning in 1535.
Het was niet alleen dat Gerard zich in 20 jaar tijd had opgewerkt tot een belangrijke koopman; de familie Reuter was al veel langer een invloedrijke familie. Het is dus niet Zutphen of Lübeck, maar eerder Zutphen én Lübeck!

"If all you have is a hammer, everything looks like a nail..." is een mooie Amerikaanse uitdrukking.  Als je alleen een hamer hebt, ziet alles er uit als een spijker.
Ik moet daar wel eens aan denken als ik bij mijn speurtocht weer iets vind en dat dan meteen betrek bij de Hanze Ruyters. Het gevaar dat je alles wat je tegenkomt probeert in te passen (te persen) in het bestaande plaatje.

Een voorbeeld kwam ik tegen in een 'in memoriam' gevonden op internet:

Nach schwerer Krankheit verstarb am 5. Juli im Alter von 81 Jahren Günter Reuter aus Ruppersdorf.

Günther Reuter uit Ruppersdorf? Dat moet toch wel familie zijn van de familie Reuter die eeuwenlang het goed Ruppersdorf in bezit had?
Maar dan lees je verderop in de tekst dat Günter in Insterburg in Ostpreußen geboren is; niet echt in de buurt, en waarschijnlijk is dit alles dus puur toeval. Zo'n bijzondere achternaam is "Reuter" nou ook weer niet, en blijkbaar zelfs niet in Ruppersdorf...

Het aangekondigde artikel over Statius von Düren heb ik vanavond klaargemaakt en bij de verhalen gezet.
Vooral de lengte van de zinnen, en het omslachtige woordgebruik valt ons tegenwoordig op. Ik heb het voor het grootste gedeelte zo gelaten al moest soms voor de leesbaarheid het mes erin..
Je leest het hier :Statius von Düren.

Verenigingen die zich bezig houden met de geschiedenis van een stad zijn er legio, maar ik ben bijzonder blij dat Lübeck al sinds 1821 (!) een dergelijke vereniging heeft. En - nóg belangrijker - de vereniging brengt sinds 1855 jaarboeken uit, die nu zijn ingescand en op de website te raadplegen zijn.
Al met al meer dan 100 jaarboeken, elk tot wel 400 bladzijden groot, en u begrijpt dat hier een 'schone taak' op mij wacht...
Lübeck is een fantastische stad, met een rijke geschiedenis, maar één familie zal hopelijk zo nu en dan ook aandacht krijgen in een van de vele boeken.


Bij een eerste 'proeverij' vond ik meteen een artikel over Statius von Düren, de kunstzinnige compagnon van Gerhard Reuter. Dit artikel zal ik zo spoedig mogelijk vertalen en op de website zetten.
Een extra uitdaging bij dit alles is het gebruik tot 1951 van een Gotische drukletter; dat maakt het lezen (en zoeken in de teksten) erg lastig.

Voor diegene die zelf wil kijken:  De jaarboeken van de VLGA

Ik ben momenteel druk bezig met het 'wegwerken' van allerlei verzamelde informatie rond de Hanze Ruyters, vooral in de vorm van verhalen en artikelen.

De familie Ruyter/Reuter/Von Reutern is in meerdere opzichten opvallend te noemen. Een van die bijzonderheden: leden van dit geslacht behoren tot de Deense, de Zweedse en de Russische adel. En eigenlijk moeten we opname in de Lijflandse- en Estlandse adelsboeken ook meenemen, en luidt de titel beter : Vijf keer adeldom...

Genoeg informatie dus voor een kort artikel;  je leest het hier : Driemaal adeldom.

Bij de Baltische Ruyters kom ik in verschillende bronnen wel eens verschillen tegen bij de data van geboortes, huwelijken en overlijdens. Maar ook in gedrukte boeken kom ik dit tegen, zoals hier:

Dit verschil bedraagt in de regel 12 dagen. Wat steekt daar achter?

Het heeft te maken met de overgang van de juliaanse naar de gregoriaanse kalender. Dat is nog een heel verhaal, en het leek me goed om er een apart artikel aan te wijden :
Kalender-perikelen

Reeds eerder heb ik een kort artikel geschreven over de verschuiving van de “u”-klank naar de “ui”-klank : Van “U” naar “UI”.
In het kort komt het er op neer dat in het Nederlands de tegenwoordige “ui” klank oorspronkelijk een “uu” klank  was. Van ons van belang, omdat onze achternaam dus van oudsher als “Ruuter” werd uitgesproken.

Wanneer en waar men de spellingen "uy" en "uij" als "ui" ging uitspreken is moeilijk vast te stellen, even moeilijk als het is om te concluderen dat het  nog "uu" was. Maar onze naamgenoot Michiel de Ruyter geeft uitsluitsel...
De Ruyter gebruikt de schrijfwijze "uy" in zijn eigen naam en bv. in woorden als rasphuys, versuym, ruymde, suycker. Daaruit is niet op te maken hoe hij die woorden uitsprak,  maar hier komt een andere taal ons te hulp. In De Ruyters brieven komt de naam van de Duitse stad Lübeck voor, waarvan de uitspraak met "uu" wel vaststaat.
En: de Ruyter schreef die naam als Luybeck. De "uy" stond bij hem dus blijkbaar voor de klank "uu". Hij is daar consequent in, dus hij sprak zijn naam ook uit als De Ruuter.
Daarmee staat wel haast vast dat rond 1650 de schrijfwijze "uy" wel degelijk (nog) als "uu" werd uitgesproken!

In 1741 werd Alaska ‘ontdekt’ door Vitus Bering, een Deense ontdekkingsreiziger in dienst van de tsaar. Meteen begon de Russisch-Amerikaanse Compagnie (RAC) met de exploitatie van de enige Russische overzeese kolonie ooit. De handel in zeeotterpelzen en zeehondenbotten was in eerste instantie uitzonderlijk winstgevend.
Maar de opbrengsten liepen steeds verder terug, en al gauw leverde de kolonie alleen nog verlies op. Nadat in 1856 de Krimoorlog was verloren en Rusland krap bij kas kwam te zitten, vatte men in St.Petersburg het plan op de kolonie Russisch-Amerika aan de Verenigde Staten te verkopen.
Het principebesluit viel in december 1866 tijdens een overleg tussen tsaar Alexander II, zijn broer grootvorst Constantijn, minister van Buitenlandse Zaken en kanselier Alexander Gortsjakov, de minister van Financiën Michael von Reutern en de Russische zaakgelastigde in Washington.
Bekend is dat Michael von Reutern groot voorstander was van de verkoop aan de VS. Het leverde immers heel veel geld op.

Na korte onderhandelingen kocht de VS voor 7,2 miljoen dollar de  “bevroren wildernis” waarvan de economische waarde zeer twijfelachtig was.
Achteraf bewees Alaska zich als uiterst rijk aan bodemschatten en is de strategische ligging van groot belang voor de VS; dat zit sommige Russische nationalisten nog altijd niet lekker.

Nu het een kwestie van tijd is totdat de verwantschap tussen onze familie en de Hanze Ruyters is aangetoond heb ik nagedacht hoe ik een en ander op de website implementeer.
De families hebben dan wel gemeenschappelijke wortels, ze hebben totaal verschillende achtergronden en hebben zich elk op een eigen manier ontwikkeld.
Een bepaald soort onderscheid lijkt me dan ook op zijn plaats. Dan zullen de verhalen, de foto's en andere informatie van de Hanze Ruyters in de bestaande rubrieken worden ondergebracht, maar met een kleine indicatie dat het hier Hanze Ruyters betreft; zoals hier:

Als eerste aanzet (en voorbeeld) heb ik enkele verhalen toegevoegd die betrekking hebben op de Hanze Ruyters .Zie 'Verhalen'.

Naast Zutphen en Deventer was Kampen - vooral later, toen de IJssel steeds moeilijker bevaarbaar werd  - een belangrijke Hanzestad aan de IJssel.
Misschien interessant om eens te kijken op www.kampennotarieel.nl, waar mevrouw Annick Alink van heel veel akten een regest heeft gemaakt. Wellicht komen we daar Zutphense Ruyters tegen? Voor de gezochte relatie tussen deze en onze familie zou dit zeer interessant zijn, want Kampen ligt zo’n 65 km stroomopwaarts aan de IJssel, en van daaruit is het nog minder dan 20 km varen naar Blokzijl.
Om maar met de deur in huis te vallen: we vinden zowel bekende als (nog) niet herkende Ruyters in de regesten.

In de komende tijd zal ik hiervan een overzicht maken, maar het lijkt me leuk om nu al eentje te noemen; deze is uit 1484 :

Voor de Hanzesteden langs de IJssel was behalve handel met de Baltische staten ook de wijnhandel via de Rijn van groot belang. Vooral Zutphen was hiervoor gunstig gelegen.  Daarvan lijkt hier sprake te zijn: Johan Ruter uit Zwolle (?) heeft een rijnschip geruild met Geert Jans, een rijnschipper.
Ondanks dat Zwolle genoemd wordt, denk ik toch dat we deze Johan Ruter in de Zutphense Ruyterfamilie moeten zoeken. Er dienen zich twee kandidaten aan :

• Johan Gerhards RUYTER, bierbrouwer, geboren circa 1435 te Lübeck (Dld), overleden 1501 Nederland.
  Gehuwd 1461 te Zutphen met Alyt TRYMPMAEKER
• Johan Henricks RUYTER, geboren circa 1450.
  Gehuwd circa 1480 met Jutte NN.

Het is verleidelijk om de eerstgenoemde Johan Gerhards Ruyter aan te merken; hij was tenslotte bierbrouwer. En het is wellicht geen toeval: zijn weduwe schenkt in 1504 al haar bezittingen en huis in Hasselt weg aan het Oldencloester in Kloosterburen.  Hasselt ligt circa 10 km noordoostelijk van Kampen, en nog dichterbij Zwolle.
Johan woonde misschien in Zutphen maar handelde mogelijk ook vanuit Zwolle (en zo komen we steeds dichterbij Blokzijl…).

In het Lübeck van rond 1550 had Statius von Düren een goed lopend bedrijf in het vervaardigen van versierde keramische siertegels. De zaken gingen uitstekend:  zijn klanten bevonden zich tot in de hoogste kringen van het rijk. De tegels waren erg gewild (en kostbaar, dus echt een statussymbool) en Gerhard Ruyter/Reuter trad op als compagnon/geldverstrekker; immers, banken bestonden nog niet en als er iets gefinancierd moest worden, klopte je aan bij vermogende individuen. Dan was hij bij Gerard aan het goede adres, die maakte een fortuin als koopman en als vertegenwoordiger van de Deense koning in Lübeck.
De tegels van Von Düren vinden we - behalve natuurlijk in Lübeck zelf - onder andere in plaatsen als Schwerin en Wismar (in de paleizen van de hertog), Flensburg en Stralsund, en tot mijn verrassing op nóg een heel bijzondere plek: Groningen (voor mij 12 km verderop)!

In het zuiden van de stad Groningen vinden we de wijk "Corpus den Hoorn". Die naam verwijst naar een vrouwenklooster dat hier in de middeleeuwen heeft gestaan: ‘die gheestlike mageden ten Hoerne’, zoals ze in 1472 heetten. Dit klooster is altijd zeer bescheiden in omvang geweest, maar had toch wel wat te besteden want bij het aanleggen van de nieuwbouwwijk in de 50-er en 60-er jaren kwamen er bij grondwerkzaamheden twee tegels tevoorschijn die worden toegeschreven aan.. Statius von Düren!
Overigens vond ik in een publicatie op internet de vaststelling dat Statius von Düren evenals zijn zakenpartner Gerhard Reuter uit de Nederlanden afkomstig was.

Geraadpleegde bronnen: Begijnen aan de rand van Stad en kerk: de zusters ten Hoorn (1455-1571) door Kees Kuiken : http://www.stad-lande.nl/cms/upload/hjg2018%20kees%20kuiken.pdf
Wikipedia, diverse lemma's

    EEN GEZOND
           EN
GELUKKIG 2020!