Afgelopen week bezocht ik het jaarlijkse Middeleeuwen Symposium in Zutphen. Twee dagen gevuld met lezingen, museumbezoek en een stadswandeling. Erg onderhoudend en leerzaam allemaal. Zutphen blijft toch een prachtige en interessante stad!
Bij zo’n symposium is er ook altijd gelegenheid om andere deelnemers te leren kennen. Ik ontmoette een oud-Zutphenaar die nu in Londen woont en bezig is met promotieonderzoek, verband houdend met kunstvoorwerpen in de Walburgiskerk. We raakten aan de praat, en tot mijn verrassing/verbazing bleek hij de Ruitersporen-website wel te kennen! Hij vroeg of ik het boek van Leo Lensen ook kende over het Middeleeuwse bestuur van Zutphen. Daarin kwamen ook diverse Ruyters voor, wist hij. De naam Lensen kwam me wel bekend voor, maar het boek...
Thuisgekomen vond ik een email met als bijlage een .pdf met het ingescande boek!

Het boek “Middeleeuws bestuur in Zutphen 1190-1591” telt ruim 572 pagina’s, waarvan 70 procent uit bijlagen bestaat.

Lensen heeft volop gebruik gemaakt van de collectie Kreijnck, en veel materiaal betreffende de familie Ruyter zal me daarom bekend voorkomen, omdat ikzelf hier ook uitgebreid uit heb geput.
Het boek bestaat uit hoofdstukken:
1 Inleiding
2 Omvang bestuursgroep
3 Schepenen en raden
4 Schouten van Zutphen
5 Kwaliteit van het bestuur

En een uitgebreide verzameling bijlagen, waarvan “Schepenfamilies” ruim 250 pagina’s telt.

Het meest interessante deel voor mij is hoofdstuk 3 en uit de “schepenfamilies” de beschrijving van de familie Ruyter. Die beschrijving bestaat uit alle aktes/regesten (die Lensen vond) waarin de familie Ruyter voorkomt.
Ook de opgevoerde lijst van gebruikte bronnen is natuurlijk erg interessant om zelf nog eens verder in te neuzen.

De komende tijd zal ik hiermee bezig gaan. Alvast een eerste vondst:
In 1434 betaalden Alyt Rueters en haar zoon het een na hoogste tarief voor stadsbelasting; dat duidt op grote welstand. Alyt was de weduwe van Henrick Rueter die bijna helemaal bovenin de Ruyterstamboom staat. Vanaf het begin was deze familie dus zeer vermogend.

In de Ruyterstamboom vinden we maar liefst 9 Henrick Ruyters (de Duitse tak met nog 7 Heinrichs eventjes niet meegerekend). Net als nu moet het voor de toemalige Zutphenaren een hele opgave zijn geweest om al deze Henricken uit elkaar te houden; ook al leefden ze natuurlijk niet allemaal tegelijk.
Ik heb een overzicht gemaakt van alle (bekende) Henrick Ruyters uit de Zutphense Ruyterfamilie, en bij elk genoteerd wat er bekend is.

Zie artikel: Henrick Ruyter, maar welke?
Het is mijn bedoeling om dit artikel up-to-date te houden wanneer nieuwe informatie beschikbaar komt.

Bij het halfjaarlijkse doorkijken van Mensenlinq op recent overleden (De) Ruiters heb ik een aantal overlijdensadvertenties gevonden, en op de website gezet. Dat is qua administratie altijd een heel werk.
Het gaat om de volgende personen:

• Marijke DE RUITER en haar man Schelte ZEILSTRA
• Hendrik RUITER en zijn vrouw Gerrigje POSTMA
• Kerst RUITER
• Harmen RUITER
• Johannes RUITER
• Jannes de RUITER

De namen van de nabestaanden waren niet altijd bekend. Die kon ik aan onze stamboom toevoegen, waarmee het aantal (De) Ruiters nu op 2899 staat. Ten gevolge van de privacy-wetgeving kan ik daarvan slechts 1734 op de website tonen.

Een ander opvallend resultaat is dat de stamboom per heden uit 19 generaties bestaat. De nummers XVIII.a en XVIII.b zijn ene Ype Ruiter en zijn zuster Emy Ruiter uit tak 4, maar meer kan ik daar niet over vertellen. Ik ben destijds - logisch - met generatie I begonnen te tellen, maar vorig jaar ontdekte ik nog een generatie daarvoor: onze huidige stamvader Peter Ruter.

Van Anka Jansen kreeg ik diverse scans op hoge resolutie van het fotoalbum van haar moeder Elisabeth Sipkje Ruiter.
Ze schreef me:

Mijn moeder was Elisabeth Sipkje Ruiter en ik heb een foto-album met hele oude foto's, waarin zij beschrijft wat zij nog weet over de geschiedenis van de familie Ruiter. Ik heb een aantal pagina's met foto's en tekst gescand op hoge resolutie.

Anka vroeg of ik geïnteresseerd was in deze foto's, want het inscannen is nogal bewerkelijk. Daar kon ik alleen maar "JA!" op antwoorden, en ik ben erg blij met dit aanbod. Alvast hartelijke dank, Anka!

De komende tijd zal ik de foto's met bijgeschreven teksten op de website laten zien. Daarnaast komen de foto's natuurlijk ook op de fotopagina's van de betrokken personen terecht.

Zie: Het fotoboek van Elisabeth Sipkje Ruiter

De naam Derick van Emeness wordt een paar keer genoemd in relatie met de familie Ruyter. Ik was benieuwd wat zijn connectie met de Ruyters nou precies was en ging op onderzoek. Dat leverde al snel resultaat, en met alle nieuwe informatie genoeg stof voor een tweetal artikelen.
Het eerste is gewijd aan de persoon Derick van Emeness en zijn vrouw, het tweede is in voorbereiding en betreft het huis aan de Beukerstraat waar hij en zijn vrouw woonden.

Lees artikel: Derick van Emeness

Nummer 66 van het RUITERTJE is uit met het laatste nieuws van familie en website!

Onderwerpen in dit extra dikke nummer zijn:

• Korte berichten
• Het voogdijschap over Wijcher Jans Ruijter
• Te mooi om waar te zijn…
• Elsken Ruijter?!
• En Janneken Ruijter?
• Nóg een huwelijk van Henrick Gerrits Ruyter
• Mechtelt, Johan Rueters natuerlicke dochter
• Gerrit Ruyter / Gerhard Reuter
• De wijnheer van Zuthen
• Magdalena Struyff van Lavenstein

Met een (gratis) lidmaatschap van de Stichting vind je nieuwe RUITERTJEs meteen in je mailbox!
Voor niet-leden zijn RUITERTJEs pas een jaar na verschijning op de website in te zien.

Deze naam sprak altijd al tot mijn verbeelding. Zo heette de vierde echtgenote van Johan Ruyter tot Vieracker; zij trouwden in 1638 in Zutphen. Verdere informatie over wie zij was kon niet makkelijk gevonden worden.

Tot mijn verrassing dook haar naam op in de Collectie Kreijnck (die de afgelopen tijd al vaak aan de orde was), en dit leverde voldoende aanknopingspunten om hier eens verder in te duiken.
Al met al kwam er veel nieuwe gegevens boven water, en op basis daarvan kon ik een artikel aan haar wijden.

Lees artikel "Magdalena Struyff van Lavenstein".

Bij het doorwerken van de Collectie Kreynck kwam ik veel vermeldingen tegen van Henrick Gerrits Ruyter; vaak met de aanvulling "in die Boykerstraet". In het Zutphen van rond 1550 liepen twee achterneven met deze naam rond, en het is niet meteen duidelijk wie er wanneer bedoeld wordt.

Bij het uitpluizen van deze onduidelijkheid kwamen allerlei interessante nieuwe feiten aan het licht.
De grootste verrassing is wel dat deze Ruyters geen bierbrouwers waren, maar uitgesproken kooplieden, die vooral in wijn handelden.

Genoeg materiaal voor twee artikelen:

• Henrick Ruijther zaliger Gerritsen in die Boykerstraet
• De wijnheer van Zutphen

Ik ben nog steeds bezig met het verwerken van de relevante informatie uit de "Collectie Gerrit Kreijnck, inv.nr. 21".
Uit 1529 vond ik een fantastisch document, waarin Gerrit Ruyter - die in 1520 naar Lübeck vertrok en daar bekend werd onder de naam Gerhard Reuter - genoemd wordt.
In het stuk maken vader, stiefmoeder, halfbroer en -zusters hem mede-erfgenaam van zijn vader, alsof hij "hy echt end recht gebaeren end een recht erfgen[aam] syns vaders waere.".
Dit bevestigt mijn vermoeden dat Gerhard een buitenechtelijk kind van Gerrit geweest is. Het is tevens (tot nog toe) de enige keer dat we Gerhard (onder zijn Nederlandse naam Gerrit) tegenkomen in het archief van Zutphen.

Lees artikel : Gerrit Ruyter / Gerhard Reuter

Nog steeds bezig met het verwerken van de informatie die ik uit de "Collectie Gerrit Kreijnck, inv.nr. 21" haalde.
In 1506 vinden we deze aantekening:

Gerrit Ruiter end Lumme syn vr[ouw] end joffer Alidt wed[uwe] zal[iger] Ph[ilips] van Mekeren met Evert Ruiter vercopen Henrick Becker end Gerarda syn vr[ouw] haer helfte van de huise in de Lange Hofstraet an den hoeck van de Beckerst[raet] end Tymon Hoedemaeckers huis an d’ and[ere] sydt, achter an Veltinx erfnisse, soo hun dat avermits [= wegens, JR] doode Alidt Palick haer nichte angestorven is.

De genoemde Gerrit, Alidt en Evert zijn de kinderen van Johan Ruyter en Alyt Trympmaeker ↗ stamboom. We kunnen er gerust van uit gaan dat ze hier op leeftijd geordend zijn. Als oudste is Gerrit daarom rond 1460 geboren, en niet - zoals ik tot nog toe dacht - rond 1470.

De schrijver Gerrit Kreijnck gebruikte nogal lange zinnen zonder veel leestekens en met veel afkortingen (ligaturen), hetgeen de interpretatie soms nogal bemoeilijkt.
De zinsnede "Alidt Palick haer nichte" is hier een voorbeeld van. We weten namelijk dat Alheyd Palicke, zoals ze bij ons in de stamboom staat, weliswaar getrouwd was met hun grootvader, maar dat hun vader niet uit dit huwelijk voortgekomen is. Alheyd was eerder een soort stief-grootmoeder en zeker geen nicht.
Maar het kan ook zijn, en ik denk dat dat hier bedoeld wordt, dat het om een nicht van Alheyd gaat.

Dit soort opsommingen is vooral erg handig omdat (afgezien van de intussen overleden broers en zusters) het mooi laat zien wie de kinderen waren uit een bepaald huwelijk en zelfs hun onderlinge leeftijdsverhoudingen.

Het betreffende huis kenden we al uit het Historisch Kadaster, en op de website staat sinds enige jaren:
Lange Hofstraat 13

Opnieuw een mooie vondst in de "Collectie Gerrit Kreijnck, inv.nr. 21".
In 1478 lezen we:

1478: Een hylick gededingt tussen Herman Voegels end Mechtelt Johan Rueters natuerlicke dochter

Wie is deze Mechtelt Johans Ruyter? Haar naam waren we nog niet eerder tegengekomen.
Een klein verslag van de speurtocht lees je in "Mechtelt, Johan Rueters natuerlicke dochter".

In de "Collectie Gerrit Kreijnck, inv.nr. 21" vond ik opnieuw een aantekening die te maken heeft met Henrick Gerrits Ruyter ↗ stamboom (zie  nieuwsbericht van 9 februari). Het fragment dateert van 1476 :

Styne echte huisv[rouw] Johans van der Donck met Johan van der Donck, gaen uit voer Gerit van Hacforden leenheer end voer [eerwaarde] Jacob van Hacforden end Jo Huerinck beleende mannen dat leenguets Zyberdinck in den herschap van Borckloe kersp[el] van Grolle buyrschap van Lyntfelde. Weder beleent Alyt Korten echte huisvr[ouw]  Henr[ick] Rueters, daer Henr[ick] haer man hulder van geworden is.

We kennen inderdaad Alyt als eerste vrouw van Henrick Gerrits Ruyter, maar in deze tekst lezen we voor het eerst haar achternaam: "Korten". Dat is verrassend, want die naam kennen we. In 1481 worden namelijk Henrick en Stijne Korten beleend met het goed Zyberdynck.
Dus Alyt Korten werd allereerst met dit goed beleend, en haar man Henrick trad op als hulder. Enige jaren later gaat het goed over naar Stijne, en wederom is Henrick haar man hulder.

De conclusie moet dan ook luiden dat Alyt en Stijne zusters van elkaar waren en dat het goed Zyberdynck via de twee huwelijken met beide zussen Korten in het bezit kwam van de Ruyters.  Zie ook "'t Sieverinck te Beltrum".
De inhoud van dit artikel moet op basis van deze nieuwe informatie nog enigszins aangepast worden.

We kennen van bierbrouwer Gerrit Ruyter ↗ stamboom drie huwelijken en vijf kinderen:
1e huwelijk met onbekende vrouw : Johan
2e huwelijk met Ermgart Litterdynck : Gertruyt, Gerrit, Henrick en Hille.
3e huwelijk met Alheyd Paelicke.

In de "Collectie Gerrit Kreijnck, inv.nr. 21" vond ik onderstaand fragment uit 1468:

Gerrit Ruyter, Gerrit Rueter syn soon end Lamme syn vr[ouw]. Henr[ick] syn soon end Alyt syn wijf end Hille syn dochter met Werner, Ermgart end Alyt haere echte onmundige kinde[re]n die sij hadde by Der[ick] Venss vercopen Johan Ruyter end Alyt haer huisinge in de Boedicker straet gelegen tussen Peter Herberts huis eene sijden end Dericks erfnisse van Raesfelde ande ??, achter streckende oock an erfnisse Der[ick] van Raesfelde. End haer hof end gaerden in Pulsbroeck [...]

De vader Gerrit en zijn kinderen Gerrit, Henrick en Hille met haar onmondige kinderen verkopen aan de oudste zoon Johan hun huis in de Boedickerstraat.
Wat meteen opvalt is dat een vijfde kind, Gertruyt, in deze tekst ontbreekt. We weten dat ze in 1470 genoemd wordt als weduwe, dus er is iets anders aan de hand.
Mogelijk is Gertruyt ook een kind uit het eerste huwelijk van vader Gerrit, en daarmee een zuster van Johan die het huis koopt. Een andere mogelijkheid is dat ze haar kindsdeel van de erfenis al eerder heeft gekregen. Daarvoor pleit dat ze een dochter Ermgart noemt, waarschijnlijk naar haar moeder.

Maar al met al een mooie bevestiging van dit stukje stamboom.

Momenteel ben ik (opnieuw) bezig met het verwerken van allerlei vondsten, die ik in de "Collectie Gerrit Kreijnck, inv.nr. 21" gedaan heb. En daarin kwam ik de volgende regel tegen (uit 1463) :

Henrick de Rueter Ghese sijn hisvr[ouw] Deruk Smijt Henr[icks]
voors[egde] suster soon sijn neve.

Plotseling zien we een combinatie Henrick Ruyter / Ghese die we nog niet eerder zagen. Wie Ghese is, blijft (nog) verborgen, maar Henrick de Rueter kan alleen maar betrekking hebben op de ons bekende Henrick Gerrits Ruyter.

Lees artikel Nóg een huwelijk van Henrick Gerrits Ruyter.

In de loop van mijn onderzoek heb ik van onze stamvader Wijcher Jans Ruijter veel aktes gevonden die te maken hebben met het voogdijschap. Immers, Wijcher was nog maar 7 jaar toen zijn moeder overleed.
Die aktes zijn in de loop van de tijd afzonderlijk (en niet in hun chronologische volgorde) besproken. Daardoor hebben we toch veel informatie gemist, die pas in zicht komt door de aktes gezamenlijk en in volgorde te lezen.
Het zijn niet zozeer de overzichten van inkomsten en uitgaven die interessant zijn; het zijn vooral de namen van de betrokkenen en hun relaties die voor ons van belang zijn.

In het artikel "Het voogdijschap over Wijcher Jans Ruijter" behandel ik alle aktes in chronologische volgorde en bespreek ik wat we hier uit kunnen afleiden.

In het archief van de stad Vollenhove 1354-1811 ( Gemeentearchief Steenwijkerland ) maar gelukkig nu ook voor een gedeelte op internet in te zien, staat het volgende regest:

121-R Hugoe Wegge, schout in den Blanckenham, oorkondt, dat voor hem en de keurnoten Everdt ther Barchorst en Aerendt Henrixzoen voor het gericht Tyman Johan Peters en Griete, zijne vrouw, met Tyman haren momber, verklaarden verkocht te hebben aan Johan Henrixzoen en Jacob Momme, advocaten, kerkmeesters en procuratoren der kapel en het gasthuis des huigen Griests binnen Vollenhoe, ten behoeve van die kapel en het gasthuis, eene jaarrente van twee gouden Rijnsche gulden uit het vijfde deel van het erf en goed, daar zijn broeder Peter op woont, in de buurschap van Spleterszyl, en uit een derde deel van Griete Lantyngs erve, te betalen op Sint Bartholomeus' dag. In den jaer onss Heren dusent vijffhondert elven opten vijften dach in Augusto. Oorspr. (Inv. n°. 380.) Met het zegel van den schout in groene was.

Bekende namen, toch?  We kennen in onze stamboom inderdaad een Johan Peters (Ruter) die met Griete getrouwd was. En van deze Johan Peters weten we de namen van zijn ouders: Peter RUTER en Tyman JONCKER.
In de akte staat de naam Tyman Johan Peters en wordt ook nog ‘een’ Johan Henrixzoen genoemd.
In de huidige voorstelling van zaken stamt onze Ruiterfamilie via Peter Henrickx af van de Zutphense Ruyters via Henrick Henricks Ruyter. Dus de naam Henrick doet bij mij altijd een belletje rinkelen.

Er is echter een groot probleem met deze akte (ontdekte ik, nadat ik enthousiast de akte uit ging spellen).
De datum, waarop de akte geschreven is, staat onderaan: 15 augustus 1511. En 'onze' Peter en Griete zijn pas rond 1550 getrouwd...
Het is dus duidelijk dat we hier met een merkwaardig toeval te maken hebben. Allemaal bekende namen, maar vanwege het tijdsverschil kan het onmogelijk om onze voorvaderen gaan...

Het emailtje van Evelien Marskamp, waarin ze me attent maakte op een huwelijk opgetekend in het trouwboek van de Nederduits-Gereformeerde Gemeente van Zutphen deed me besluiten om zelf ook eens in dit trouwboek te snuffelen.

Dit trouwboek begint in 1600 en zou dus de huwelijken kunnen bevatten van de laatste generatie Ruyters uit Zutphen.
Voor zover bekend is die generatie rond 1550/1570 geboren, en dan volgt er nog een nakomer die in 1631 het levenslicht ziet (Johan Ruyter tot Vieracker). Dus veel vondsten zal dit trouwboek niet opleveren.

Maar er is meteen al een verrassing...

Lees verder: Mogelijk tweede huwelijk Henrick Ruyter?

Nog nét voor Oud & Nieuw kreeg ik een emailtje van Evelien Marskamp, waarin ze me attent maakte op een huwelijk - opgetekend in het trouwboek van de Nederduits-Gereformeerde Gemeente van Zutphen - van Geertruidt Marienborch, waaruit blijkt dat ze onmogelijk met Johan Ruyter van Vieracker getrouwd kan zijn. Een duidelijke kwestie van 'de verkeerde Johan...'.

Wat dit allemaal voor consequenties heeft, en hoe het werkelijk zit, lees je in "De verkeerde Johan...".

Deze vermelding komt uit de Rekening van het Nieuwe Gasthuis [36]:

1582: Item up dach Marien Hemmelfaert betalt Gerryt dess brouversz bruer 3 ½ stuiver Brabans van eyn dach meyensz up den kampt vor die Laerporte

Als losstaand gegeven kunnen we hier niets mee aanvangen, maar als we weten dat met de brouwer, steevast Henrick Henricks Ruyter wordt bedoeld (zie artikel "Henrick Ruyter brouwer"), wordt het duidelijk. Gerrit is een broer van Henrick Henricks Ruyter (die met Fenne was getrouwd), en een zoon van Henrick Gerrits Ruyter en Griete. Hij moet rond 1525 zijn geboren.

Nu we deze persoon hebben geïdentificeerd kunnen we ook de volgende informatie plaatsen:

• In de Stadsrekeningen van 1570 tot 1581 staat de naam van Gerrit Henricks Ruyter als ontvanger van (een soort lijf)rente.

Zonder veel voorbehoud heb ik Gerrit Henricks Ruyter vanavond aan de stamboom toegevoegd.

In het ‘historisch kadaster’ van Zutphen vinden we bij verpondingsnummer 464 deze aantekening:

Verpondingsnummer 464
Kadastraal nummer 2362
Straatnaam Boedicker strate (Beukerstraat)
Datering akte 07-08-1535
Object huis
Verkoper joffer Elisabeth, weduwe van wijlen Rense van Mekeren
Koper Jan van Venlo X Katrine
Opmerkingen Jacob Rueter voor onmondige kinderen van Elisabeth: Cathrina, Jan, Gisbert, Wise, Alith

 
Jacob Rueter is een naam die we nog niet eerder zijn tegengekomen, en er is dus alle reden om hier eens in te duiken.

De genoemde Rense van Mekerenis zoon van Philips van Meeckeren en Alyt Ruyter. Alyt was een dochter van Gerrit Gerrits Ruyter en Lamme Exsen en moet rond 1460 zijn geboren. Haar grafsteen heeft de eeuwen overleefd en vinden we in de Walburgiskerk in Zupthen.
Deze Rense was landdrost in Zutphen en getrouwd met Elisabeth Schulle. Ogenschijnlijk  zijn er vijf kinderen uit dit huwelijk voortgekomen: Cathrina, Jan, Gisbert, Wise en Alith. Met de laatste heeft Rense zijn moeder vernoemd.

Maar in 1535 als Elisabeth het huis verkoopt is Rense blijkbaar overleden, en zijn de kinderen nog onmondig (minderjarig). De voogd in dat geval als vertegenwoordiger optreedt is in dit geval ene Jacob Rueter.
Bij het overlijden van een vader of moeder werden vanuit de beide families voogden aangesteld; heel vaak een oom van de kinderen, maar soms ook wat verder weg. De achternaam duidt er op dat we hier te maken hebben met een voogd vanuit de Ruyterfamile. Maar in de stamboom zoeken we deze Jacob vergeefs.
Toch denk ik dat we hem met grote zekerheid als broer van Alyt kunnen opvoeren.  zie stamboom.

Het zou eventueel ook nog een neef kunnen zijn, dus een zoon van Alyts broers Evert of Gerrit. Met de huidige gegevens valt hier niets zinnigs over te zeggen.