De Temminck Mathe
| datum | 1550? |
| betreft | Johan Ruyter |
| bron | NL-AhGldA, 0005, inv.nr. 1107 (wat betekent deze code?) |
| afbeelding | akte |
In de tekst :
?? = onleesbaar
? = niet helemaal duidelijk
[...] = passage overgeslagen
[xx] = aanvulling van ligaturen
en afkortingen
car. gl. = caroli gulden
[mijn opmerking, JR]
?? = onleesbaar
? = niet helemaal duidelijk
[...] = passage overgeslagen
[xx] = aanvulling van ligaturen
en afkortingen
car. gl. = caroli gulden
[mijn opmerking, JR]
Transcriptie: Jaap Ruiter
Transcriptie
Copia
Ick Gert van Vorden Richter tho Borculho van wegen des
edelen ind waelgebaern [=welgeboren, JR] mijnes lieven Jonckhern Joests heern
tho Bronckhorst ?? ind [=ende, JR] sijnre edelheijden mombaeren teger
tijd vulmachtich beken in ind vermits desen apenen [=openen, JR] bese-
gelden brieve dat voor mij ind koernoeten nabeschreven
in sittenden gericht antwoort gecomen sint Johan die Ruijter
ind Eelsken zijn echte wijff mit Johan voors[egd] oeren [=haar, JR] echten
manne ind mombaer. Ind behanden voor em [=hun, JR] "ind voor oeren rechten
erven, so de kerckm[eesters] tho Eijbergen em" [dit staat in de linkermarge om tussen te voegen] nae vermoegen
eenes gerichtlicken brieffs oere beijde levenlanck tho ge-
bruijken, t onderpand gesat hebben de Temminck mathe
toe Recken anden slaegeboom gelegen. So hebben Johan die
Ruijter ind Elsken echte luijde voors[egd] bekant voor em ind voor
oeren erven wanneer sie beijde bij den willen Gaets [=Gods, JR] almachtich
gestorven sint, dat die Temminck mathe dan sonder eenich
indracht vallen ende weder erfflicken comen sal ahn die hillighe
kercke binnen Eijbergen ind Johans ind Eelskens vurs[egde] erffge[namen]
en sullen totter vurs[egde] mathe geen recht hebben. Ind dit sonder arge-
list. Hier weren aver [=over, JR] ind aen koernoten Johan die Ricke ind
Henrick Ubbinck genant Guijker ind des oer oerkunde ontfan-
gen. In kentenis der waerheijt hebben wij Richter ind koer-
noten voors[egd] elck ons segell aen dese aepenen brieff gehangen.
Anno ?? nono op guesdach St. Martini inden winter
Ick Gert van Vorden Richter tho Borculho van wegen des
edelen ind waelgebaern [=welgeboren, JR] mijnes lieven Jonckhern Joests heern
tho Bronckhorst ?? ind [=ende, JR] sijnre edelheijden mombaeren teger
tijd vulmachtich beken in ind vermits desen apenen [=openen, JR] bese-
gelden brieve dat voor mij ind koernoeten nabeschreven
in sittenden gericht antwoort gecomen sint Johan die Ruijter
ind Eelsken zijn echte wijff mit Johan voors[egd] oeren [=haar, JR] echten
manne ind mombaer. Ind behanden voor em [=hun, JR] "ind voor oeren rechten
erven, so de kerckm[eesters] tho Eijbergen em" [dit staat in de linkermarge om tussen te voegen] nae vermoegen
eenes gerichtlicken brieffs oere beijde levenlanck tho ge-
bruijken, t onderpand gesat hebben de Temminck mathe
toe Recken anden slaegeboom gelegen. So hebben Johan die
Ruijter ind Elsken echte luijde voors[egd] bekant voor em ind voor
oeren erven wanneer sie beijde bij den willen Gaets [=Gods, JR] almachtich
gestorven sint, dat die Temminck mathe dan sonder eenich
indracht vallen ende weder erfflicken comen sal ahn die hillighe
kercke binnen Eijbergen ind Johans ind Eelskens vurs[egde] erffge[namen]
en sullen totter vurs[egde] mathe geen recht hebben. Ind dit sonder arge-
list. Hier weren aver [=over, JR] ind aen koernoten Johan die Ricke ind
Henrick Ubbinck genant Guijker ind des oer oerkunde ontfan-
gen. In kentenis der waerheijt hebben wij Richter ind koer-
noten voors[egd] elck ons segell aen dese aepenen brieff gehangen.
Anno ?? nono op guesdach St. Martini inden winter
Samenvatting
Akte waarbij Johan die Ruyter en zijn vrouw bepalen dat de Temminck Mathe te Rekken, die zij in pand hebben van de kerkmeesters te Eibergen, na hun dood weer aan de kerk zal komen.Betekenis
De 'hillighe' kerk in Eibergen staat er al sinds 1500 toen hij gebouwd werd. Tegenwoordig kent iedereen de kerk als DOM (De Oude Mattheus); het is nu een cultureel centrum.Misschien had het kerkbestuur de Temminck mate verpand om aan geld te komen voor de bouw van de kerk? In ieder geval hadden Johan Ruyter en Elsken de pandbrief gekocht (of verkregen).
In de akte leggen ze vast dat de pandbrief, en daarmee het bezit van de mathe, na hun overlijden terugkomt aan de kerk in Eibergen.
Bij verpanding kregen de nieuwe eigenaren het pand weliswaar in bezit, maar mochten er niet altijd mee doen wat ze wilden. De oorspronkelijke eigenaar kon het bezit immers altijd terug kopen (tegen een aanzienlijke meerprijs). Dan moest het wel in de oude staat zijn. De nieuwe eigenaren genoten natuurlijk wel de jaarlijkse opbrengst.
Zij werkten niet zelf op zo'n boerderij, maar dit werd altijd verpacht. De pachter betaalde de huur in natura, dus zoveel molder rogge, tarwe, boekweit, haver etc. Een molder was 4 schepel à ca. 30 liter. Overal in het land was deze maat anders.
De datum onder de brief is wat mij betreft twijfelachtig. In potlood staat er "1509" bij geschreven, maar dit kan niet kloppen.
Johan Ruyter werd in 1504 geboren, en trouwde rond 1548 met Elsken. Ook de genoemde "Joest van Bronckhorst" werd in 1503 geboren en dat valt ook niet te rijmen met zijn rol in deze akte. Ik vermoed dat de werkelijk datum rond 1550 moet liggen (Johan en Joost overleden beide in 1553). Als het jaartal ongewis is, is ook de datumaanduiding niet concreet. Sint Maarten is natuurlijk 11 november, en "guesdach" wijst op een woensdag. In 1553 viel Sint Maarten op een woensdag maar dit klopt niet met het overlijden van zowel Johan als Joost. Dus?
Het genoemde Recken is het tegenwoordige Rekken, en ligt nog altijd aan/op de grens met Duitsland, juist op de plek waar de Berkel ons land binnenstroomt in het uiterste puntje van de Achterhoek.
Of de aangehaalde slagboom de grens met Duitse gebieden markeerde, of met een ander rechtsgebied, is me niet duidelijk. De grens tussen Overijssel en Gelderland loopt hier namelijk ook vlak in de buurt.
Tenslotte dan de Temmink mate. Is daar nog iets van terug te vinden?
De naam is in de huidige topografie onvindbaar. Wel wonen er nog altijd veel leden van de Temminkfamilie in deze buurten.
Ook bestaat er een Duitse familie Temminghoff die in deze omgeving een boerderij had.
Ik heb contact opgenomen met de historische vereniging van Eibergen; misschien weten zij meer.
Jaap Ruiter
06 december 2024
vorige