En nóg een Jan Jans Ruijter...



Betreft Jan Jans Ruijter

Egbert Buning maakte me attent op een aantekening in het ondertrouwregister van Amsterdam (Ondertrouwregister, archiefnummer 5001, inventarisnummer 475):

Klik op foto voor groter formaat


Hertaald (voor leesbaarheid heb ik komma's toegevoegd), met dank aan Marjon:

Den 5 Februari 1656

Compareerden als vooren Jan Janse Ruijter
van Blockziel, varensgesel, out 23 jaer, ouders
doot, geassi[steert] met Hendri[ck] Aertse woonde
in t luafjes steeghje en Marrtje Willems van A[msterdam]
out 22 jaer, woonde op d' anjeliergraft geass[isteert] met Marritje Hendricks haer moeder

versoeckende hare drye Sondaeghse uijtroepingen, omme naer de selve voors[egde] trouwe te solenniseren ende in alles te voltrecken, so verre daer anders gene wettige verhinderinge voor en valle. Ende naer dien sij bij waerheyt verklaerden dat se vrije persoonen waren, ende malkanderen in bloede waerdoor een Christelijck huwelijck mochte verhindert worden, niet en bestonden, zijn hun hare geboden verwillighet.


Allereerst: Jan Jans Ruijter uit Blokzijl. Het vreemde is, dat we - ondanks alle Jan Jans Ruijters die we al kennen in dit stadje - deze 23-jarige niet zo maar aan kunnen wijzen. Volgens opgave zou hij geboren zijn in 1632 of 1633. Pakken we onze stamboom erbij:

Klik op foto voor groter formaat

Snel wordt duidelijk dat er slechts drie plaatsen zijn, waar we deze Jan Jans Ruijter moeten zoeken (zie de rode pijlen).
De bovenste pijl wijst naar de vader van Jan Jans Ruijter die met Aucke Peters was getrouwd. De laatste overleed in 1652 en valt dus meteen af.
De onderste pijl wijst naar de vader van Jan Jans Ruijter die we kennen omdat hij aan het hoofd staat van onze familie. Daarmee valt deze plek ook af.
De middelste pijl wijst naar de vader van Trijntien Jans Ruijter, die we kennen als Jan Claesen. We weten dat hij voor 1638 is overleden, want in dat jaar stelt Ave Jans, zijn tante, een nieuw testament op waarin ze Trijntien als erfgename benoemt: ↗ akte

De Jan Jans Ruijter die we zoeken moet dus een broer zijn van deze Trijntien. Dan is het vreemd dat hij niet mede-erfgename is, maar natuurlijk niet onmogelijk. Trijntien en Jan waren misschien al op zeer jonge leeftijd wees. Volgens de vernoemingsregels zou Jan eigenlijk Claes hebben moeten heten. Dat hij de naam van zijn vader kreeg doet vermoeden dat die al voor de geboorte was overleden. Met zijn 23 jaar had Jan formeel toestemming van zijn ouders nodig om te trouwen; daarom staat er expliciet bij dat zijn ouders reeds overleden zijn.
Onder voorbehoud heb ik Jan op deze plek aan de stamboom toegevoegd, maar ben er vrij zeker van dat dit correct is: ↗ stamboom
De Anjeliersgracht is gegraven in de eerste helft van de 17e eeuw tijdens de grote stadsuitbreiding, die men de derde uitleg noemt. De gracht is bebouwd vanaf 1650. Marrtje woonde dus in een betrekkelijk nieuw huis.
In 1861 is de Anjeliersgracht gedempt en draagt sindsdien de naam Westerstraat. We vinden deze straat in het noordelijke gedeelte van de Jordaan. De Laafjessteeg bestaat eveneens niet meer, maar zal ongetwijfeld in de buurt van de Looiersgracht gelegen hebben. Een laaf werd gebruikt bij het leerlooien.

De Noorderkerk bevindt zich praktisch aan het eind van de Anjeliersgracht; wellicht zijn ze aan deze gracht blijven wonen.

De ondertekening maakt duidelijk dat zowel Jan als Marrtje de schrijfkunst niet machtig waren. De HH moet aan Jan toebehoren want in de andere is met wat fantasie een M en een W te herkennen. Wellicht zijn het helemaal geen letters maar simpele figuren.
Dat Jan zich varensgezel noemt verbaast niet. Tussen Blokzijl en Amsterdam bestond levendige handel; het waren vooral de turven uit de Weerribben die in Amsterdam goed gebruikt konden worden!

Naschrift:
Jan Jans Ruijter en Marrtje zijn in ieder geval in Amsterdam blijven wonen. In het doopboek van de Noorderkerk vinden we deze doop op 26 december 1656 van hun dochter Aeltien :
De moeder heet hier Marike, en doopgetuige is blijkbaar een zuster van haar: Femetien Wijllems.

En op 22-08-1659 wordt in de Westerkerk hun zoon Jan gedoopt. De moeder wordt hier Merrijken Willems genoemd en doopgetuige is Leijsebet Pieters:

Bij verder onderzoek in dit archief komen wellicht nog aanvullende gegevens boven water. We zijn benieuwd!

Bronnen

  • Archief Amsterdam
  • Archief Ruitersporen
  • Internet


Jaap Ruiter