Het Huis te Vieracker

Minder dan een uur gaans buiten de Spittaalpoort aan de zuidkant van Zutphen op de route naar Wichmond zou je in de 17e eeuw aan je rechterhand een fraai landhuis op zien doemen: Huize Vieracker.
En op de volgende tekening zien we de aanleg van het landgoed begin 19e eeuw:
Het huis is slechts 15 jaar in het bezit van de Zutphense Ruyters geweest, maar het was een fraai en groot landgoed met veel aanzien, en mag daarom zeker niet ontbreken in onze reeks artikelen over leengoederen van de familie Ruyter.

Het Huis te Vierakker is voortgekomen uit de Stichtse (Overijsselse) leengoederen Meyerink en Hovenink, die rond 1382 in bezit waren van Rolof van Vieracker. Deze familie bleef een drietal eeuwen eigenaar van deze havezate; het dorp Vierakker is rond dit versterkte huis ontstaan en dankt zijn naam aan de bewoners. Toch stond het goed lange tijd bekend als 'Het Mengerink' (Meyerink en Mengerink worden door elkaar gebruikt).
In de 17e eeuw komt het met regelmaat in andere handen, totdat in 1663 de Zutphense burgemeester Johan Ruyter en diens echtgenote Susanna van Rhemen het kopen. Johan trouwt na het overlijden van Susanna in 1674 met Stephana van der Hell, maar zij is vier jaar later al weduwe. Daarmee is de bemoeienis van de Ruyterfamilie met dit goed tot een eind gekomen.
Op kaarten uit deze periode staat het huis tot mijn verrassing aangeduid als "Ruytershuys":

Het goed blijft daarna geruime tijd in eigendom van de familie van der Hell; in een akte uit 1770 lezen we waaruit zo'n goed bestaat:  "Het havesaet de Vierakker, huis, bouwhuis, hooven, vijver, gragten, opgaande hoornen, akkermaalsbosschen en heggen, onderhoorende boeren-daghuerders erven, bouw-, hooy-en weydelanden en plagvelden, inkoomende tinsen, I heenkamer en erfmarkenrigterschap".

De teloorgang 
Achterstallig onderhoud zorgt er de volgende eeuwen voor dat het landhuis vervallen raakt en in 1866 wordt een publieke verkoop gehouden:

Voor een landgoed is de oppervlakte niet bepaald groot te noemen, zodat er voorafgaand aan deze verkoping al veel verkocht moet zijn.  Zo was er vóór de verkoop van het landgoed al een houtverkoop geweest, die in de krant van 21 april 1866 was aangekondigd en waarbij verkocht werden: '44 percelen, deels zware Eiken-, Beuken-, Esschen-en andere Boomen, waaronder van 3 ellen 2 palmen omtrek, geschikt voor molenstanders, assen, scheepstimmerhout, enz., staande op het te verkopen landgoed Havezathe Vierakker'.


In 1870 valt dan toch het doek. De havezathe Vierakker wordt verkocht voor de sloop:

Zo verdween één van de grote landhuizen in de omgeving van Zutphen. Gespaard bleef een bijgebouw dat tot boerderij werd verbouwd. Maar ook van dit bijgebouw is weinig bewaard gebleven want in 1950 werd het huidige voorhuis gebouwd, terwijl het achterhuis - dat oude bijgebouw - gedeeltelijk vernieuwd werd.

Wat is er tegenwoordig nog terug te vinden? 
Enkele jaren geleden heb ik de plek bezocht, maar er valt niet veel te zien. Er staat nu een moderne boerderij, en de plek waar het landhuis ooit stond is achterop het erf, onzichtbaar vanaf de openbare weg.

Op de kadasterkaart van 1832 zien we het landgoed aldus:


De formele tuinaanleg met boomgaard en moestuin stamt overigens uit circa 1770. Hoe het daarvoor heeft uitgezien, weten we niet.
De afbeelding lijkt sterk op de kaart bovenaan dit artikel. Ga er maar van uit dat de omliggende landerijen oorspronkelijk tot het leengoed behoorden.



Met Google kunnen we een tegenwoordige luchtfoto bekijken:
We herkennen meteen de lokale situatie. Het kost weinig moeite om de positie van het huis in te tekenen (rood) en het waarschijnlijke verloop van de oprijlaan (blauw).


De foto's die ik heb gemaakt voegen niet zo heel veel toe. Vanaf de publieke weg zie je eigenlijk alleen deze boerenschuur. Wél weer grappig dat vanaf een paal ons een paardenkop aankijkt. Vást een Saksisch ros...

Ik zou graag nog eens op de plek zelf willen kijken om te zien of er werkelijk niets meer te ontdekken valt. Wie weet!


Tenslotte

Als ik er van uitga dat de bewoner die in 1832 op het landgoed woont ook alle landerijen die ooit bij het huis hoorden in bezit heeft gekregen, blijkt de ruime omtrek bij het huis horen:

Bronnen

• "De havezathe Mengerink, ook genaamd het Huis te Vierakker", J. Harenberg uit het decembernummer van 1994 van de "Vordense Kronyck", uitgegeven door de vereniging 'Oud Vorden'. Op internet hier te lezen.
• Diverse bronnen op internet
• Archief Ruitersporen

vorige

volgende

Stamboom Hanze Ruyters

Overzicht artikelen

Overzicht aktes

Mogelijke afstammingslijn

Veelgebruikte links

Gebruikte bronnen