Update verwantschap Ruyter - Ruiter



Aan dit onderwerp heb ik de afgelopen jaren regelmatig aandacht besteed ; het is hoog tijd voor een update.

Sinds een aantal jaren vermoed ik een verwantschap tussen onze famllie en de Zutphense Ruyterfamilie. Daarvoor heb ik wel aanwijzingen gevonden, maar geen direct bewijs. Uitgangspunt van het onderzoek naar deze verwantschap was het gegeven dat er ooit een Zutphense Ruyter nageslacht in Blokzijl/Muggenbeet moet hebben verwekt, al of niet binnen een huwelijk.
Hoe realistisch is dat?

In eerste instantie leek de inname van Zutphen door de Spaanse bezetter in 1572 een belangrijk aanknopingspunt. Er werd op grote schaal geplunderd en gemoord, en veel inwoners vluchtten naar veiliger oorden. Blokzijl was zeker zo’n oord. Hier waren de opstandelingen de baas en vanwege het belang van de hier gewonnen turf voor de Hollandse steden groeide Blokzijl uit tot een belangrijke en groeiende handelsstad. Ook vond er rond deze tijd vanwege de geloofsvervolgingen een grote instroom van doopsgezinden naar deze omgeving plaats.

Maar toen doken de aktes uit 1562/1563 op, waaruit bleek dat er in Muggenbeet ene Johan Ruter (we zullen hem verder ‘onze Johan’ noemen) bezittingen had. Blijkbaar zaten de (afstammelingen van) Zutphense Ruyters hier dus al eerder. Wat kan hen dán deze kant op hebben gebracht?

Het is inmiddels gebleken dat de Zutphense Ruyters in deze omgeving bezittingen en bemoeienissen hadden, zelfs al woonden ze in Zutphen. We moeten ons realiseren dat Vollenhove en Blokzijl op de route lagen van de schepen die vanuit Zutphen de IJssel afzakten om handel te drijven met Friesland, Engeland of het Baltische gebied. Het was bekend terrein voor deze schippers, en omdat veel Ruyters kooplieden en/of bierbrouwers waren zullen zij dit gebied ook goed gekend hebben.

Een aantal jaren lang heb ik gedacht dat de Zutphense Johan Ruyter, de man van Elsken Schencken, de ontbrekende schakel was tussen deze famlie en onze famlie. Er was informatie dat hij kort voor 1565 was overleden, en dat kwam perfect overeen met het gegeven dat onze Johan in 1562/1563 was overleden. Het bleek echter later dat hij al in 1553 gestorven was; ‘kort’ betekende in dit geval 12 jaar. Daarmee was deze hypothese van de baan.

Zijn er intussen andere kandidaten uit de Zutphense Ruyters die als vader of grootvader kunnen dienen van onze Johan? Van veel mannelijke Ruyters weten we praktisch niets. Als een van hen op jonge leeftijd naar Blokzijl vertrokken is, houdt het spoor op. Immers, zo verwend als we zijn met de archieven van Zutphen, zo summier zijn de gegevens uit Blokzijl.

Ik heb de meest voor de hand liggende kandidaten opgesomd. Zij hebben op een of andere manier connecties met het gebied rond Vollenhove en Blokzijl, of zijn om andere redenen interessant.



Klik op foto voor groter formaat


A)

Een van de mogelijkheden is dat bovenstaande Johan, die geboren was in 1504, voor het huwelijk met Elsken Schencken een andere relatie heeft gehad, waaruit onze Johan is voortgekomen. Die ruimte in de tijd was er zeker, want vermoedelijk trouwde hij pas rond 1545 met Elsken. Onze Johan kan dan rond 1525/1530 zijn geboren, en dat is weliswaar aan de late kant maar zeker niet onmogelijk.
Dan zou Johan ‘van Elsken’ dus de vader zijn van onze Johan. Dat de - wellicht bastaard - zoon dezelfde naam kreeg als de vader is niet vreemd; sterker nog, dit verschijnsel zien we veel vaker. Zelfs bij de volgende kandidaat.


B)

In het artikel “Doorbraak?” besprak ik de persoon van “Jan de Rueter” en zijn vermoedelijke zonen “Jan en Willem Rueter bastarde” in een Zutphense akte uit 1470. In een akte uit 1460 komen we de twee zonen eveneens  tegen, als Jan Jans geheyten die Ruter en zijn vrouw Aleyt en Willem Janss.
Gezien huwelijk en dochter moeten de broers in 1460 al zeker 30 jaar oud zijn geweest. Dan zijn ze rond 1430 geboren en is hun vader Jan rond 1400 geboren.
In 1456 wordt in Blokzijl ene Johan die Ruter de Jonghe genoemd als bezitter van grondgebied. Dit kan heel goed de dan circa 30-jarige oudste zoon Jan zijn; het suffix 'de Jonghe' onderscheidt hem van zijn vader. Tussen deze Jan en onze Johan ontbreken twee generaties, en dan moeten we Jan rekenen als overgrootvader van onze Johan.


C)

In 1461 trouwen in Zutphen Johan Rueter de longe en Wendele. Deze Johan is de neef van Johan Ruyter en Alyt Trympmaker, die in hetzelfde jaar trouwen.
In 1483 wordt in Zutphen gesproken van de erfenis van Jan Rueter, en dat is alles wat we van hem weten.
Het lijkt aannemelijk dat de al eerder aangehaalde Johan die Ruter de Jonghe uit Blokzijl een en dezelfde persoon is. Het achtervoegsel “de Jonghe” onderscheid hem van zijn - blijkbaar - oudere neef.  Het feit dat we hem in Zutphen - behalve de twee genoemde feiten - verder niet tegenkomen, zou erop kunnen duiden dat hij zijn leven in/rond Blokzijl heeft doorgebracht.
Tussen deze Johan en onze Johan ontbreken twee generaties en dat maakt hem tot overgrootvader.


D)

De Zutphense Henrick Ruyter en zijn vrouw Griete vinden we in een Vollenhoofse akte uit 1521 als geldschieters. Zij waren toen hoogstens een jaar getrouwd. Henrick was waarschijnlijk rond 1490 geboren, maar dat kan ook best 10 jaar eerder geweest zijn.
Daarmee genoeg ruimte om voor dit huwelijk nog andere relaties te kunnen hebben gehad, met eventuele kinderen. Als een van die kinderen rond 1520 is geboren, kan dit de gezochte Johan zijn. Daarmee zou deze Henrick dus de vader van onze Johan kunnen zijn.


Bovenstaande kandidaten heb ik gezocht tussen de Ruyter-mannen. Maar het is ook nog heel goed mogelijk dat de kinderen van een vrouwelijk lid van de Ruyterfamilie de achternaam van hun moeder hebben overgenomen. In onze stamboom komt dat meerdere malen voor. Voor de familie Ruyter lijkt dit nogal vergezocht. Zij trouwden met leden uit aanzienlijke families; er was voor de kinderen geen reden om de achternaam van hun moeder op grond van status te verkiezen boven die van hun vader. Ik heb daarom deze optie buiten beschouwing gelaten.


Eerdere artikelen :

Bronnen

  • Archief Zutphen
  • Archief Zwolle
  • Archief Ruitersporen



Jaap Ruiter
21 februari 2024