Home Contact
◊◊◊◊◊◊◊ Laatst gewijzigd : 25 mei 2006
   
 

 Dirk Wiegers Ruiter - veenbaas in Nijetrijne

 
 

 

 

 

  Van Dirk Wiegers Ruiter was bekend dat hij veenbaas was te Nijetrijne. Nu het kadaster van 1832 via internet te raadplegen is, kunnen we een overzicht maken van zijn bezit, zoals dat in 1832 werd opgetekend.
Behalve Dirk heeft onze familie nog een drietal veenbazen gekend, waarvan ik het bezit heb nageplozen :
 

Wolter Hendriks Ruiter

Joost Wiegers de Ruiter

Rein Wiegers Ruiter

Zie ook : De Veenbazen

 

 
A
ls we het grondbezit van Dirk Wiegers Ruiter in kaart brengen, zien we een groot aantal percelen van verschillende grootte, waarvan sommige ook al uitgeveend zijn :

perceel

beroep

woonplaats

soort eigendom

legenda

inhoudsgrootte

klasse

Oty B341 Veenbaas Nijetrijne Huis en Erf Erf 35 1
Oty B330a Veenbaas Nijetrijne Huis en Erf Erf 150 1
Oty B363 Veenbaas Nijetrijne Bleekveld als Weiland Erf 80 3
Oty B362 Veenbaas Nijetrijne Huis en Erf Erf 220 1
Oty B366 Veenbaas Nijetrijne Water Water 17390 1
Oty B340 Veenbaas Nijetrijne Water Water 9730 1
Oty B343 Veenbaas Nijetrijne Hooiland Hooiland 6650 3/4
Oty B364 Veenbaas Nijetrijne Moestuin Tuin 42 2
Oty B329 Veenbaas Nijetrijne Hooiland Hooiland 8960 4
Oty B330 Veenbaas Nijetrijne Hooiland Hooiland 22940 3/4 (33,67)
Oty B342 Veenbaas Nijetrijne Hooiland Hooiland 2960 4
Oty C2778 Veenbaas Nijetrijne Hooiland Hooiland 1670 3
Oty C2784 Veenbaas Nijetrijne Hooiland Hooiland 1000 3
Oty C2793 Veenbaas Nijetrijne Water Water 1290 1
Oty C2818 Veenbaas Nijetrijne Water Water 1170 1
Oty C2811 Veenbaas Nijetrijne Hooiland Hooiland 1150 3
Oty C2779 Veenbaas Nijetrijne Water Water 3500 1
Oty C2716 Veenbaas Nijetrijne Hooiland Hooiland 15150 3
Oty B365 Veenbaas Nijetrijne Hooiland Hooiland 38380 3/4

 

Nog even iets over het begrip hooiland : dit land was zo drassig dat er geen vee op gehouden kon worden. Het gras dat er groeide werd eenmaal of soms tweemaal per jaar gemaaid en als hooi gebruikt. Het was economisch gezien dus van minimale betekenis. De veenbazen konden het derhalve goedkoop opkopen om uit te venen. Toen de vervening op gang kwam werd het natuurlijk wel veel meer waard. Na vervening bleef alleen water over. Het uitgeveende perceel was dan waardeloos geworden. Omdat de overheid hierdoor ook veel belastinginkomsten misliep was het in ieders belang om de verveende gebieden in te polderen en opnieuw in cultuur te brengen. Maar daarvan is in 1832 nog geen sprake.

 

Veel interessanter wordt het, als we de percelen in de tabel gaan opzoeken op de kaart. Het onderstaande kaartfragment laat de omgeving van Nijetrijne zien. Rechtsonder loopt de weg waaraan Nijetrijne ligt; dwars door de kaart van linksonder tot rechtsboven is de Scheene te zien - dit is de veenscheiding tussen de veengebieden van Nijetrijne (onder) en Munnekeburen (boven). Linksboven zijn nog net twee paden te zien - de linker is de huidige weg door Scherpenzeel en Munnekeburen, de rechter is tegenwoordig nog altijd een voetpad.
Ik heb de percelen die in het bezit zijn van Dirk Wiegers Ruiter met de kleur rood aangegeven :

 

 

De meest interessante percelen heb ik met cijfers aangeduid. De percelen bij 2 en 3 zijn heel lang gerekt en daar vinden we aan beide uiteinden een huis. Dit zijn hoogstwaarschijnlijk de woonplaatsen van de turfmakers die in dienst van Dirk waren. Het kan ook zijn dat hier familie (zonen of dochters) woonde.
De percelen bij 1 verdienen extra aandacht omdat ik het vermoeden heb dat Dirk hier gewoond heeft - dit huis is het grootst en bezit ook een moestuin. Voor de duidelijkheid heb ik dit fragment uitvergroot :

 
      Er is rond de Rottige Meente nog iets vreemds aan de hand.
In het boek "Feldnamen fan Weststellingwerf" van Pieter van der Lende wordt als verklaring van de naam Rottige Meente het volgende gezegd :

Hoe het eerste deel van de naam Rottige Meente moet worden uitgelegd, is niet helemaal duidelijk. Meente duidt op gemeenschappelijke weidegronden of op woeste, nog niet ontgonnen gronden. Het woord rot kan verschillende betekenissen hebben. Het zou slecht land, land met weinig opbrengst kunnen betekenen. Veenachtig, moerassig, laaggelegen land werd in verschillende streken rotterik, rottering, rot, rotte wei, rotte kwachten genoemd. De Groot wijst erop dat rot ook kan behoren tot een groep van woorden met varianten als rade, raij, rat, roet, rode, rooij, rot, ruit. Deze woorden drukken het rooien van houtgewas of een ontginning uit.


Nu wordt het pas echt interessant : als ruit betrekking heeft op rooien of ontginnen, wat is dan een ruiter? Deze betekenis van onze achternaam was ik nog niet eerder tegengekomen, maar kan voor onze familie heel goed van toepassing zijn.
En het wordt nog leuker : ook rode staat in hetzelfde rijtje. Mijn moeder heet "De Roo" van achternaam - haar stamvader "Roo". Als uitleg van die achternaam lees je meestal dat een persoon blijkbaar rood haar had (de rode). Ik vind die verklaring enigszins twijfelachtig, vooral omdat de stamvader zich "Roo" noemt.
 

En dus vraag ik mij af : is van mijn beide ouders de achternaam te herleiden tot hetzelfde begrip?

 

Maar terug naar Dirk. Natuurlijk heb ik geprobeerd zijn woonhuis terug te vinden op de huidige kaart van Friesland :

 
  Ik heb de kaarten van 1832 en 1998 bovenelkaar geplaatst - beide onder dezelfde schaal.
Om te controleren of de kaarten goed uitgericht zijn heb ik de kerk van Munnekeburen (1), de bocht in de Scheene (2), en een ander karakteristiek punt (3) door pijlen verbonden.

Het woonhuis zou zich moeten bevinden op punt (4).

Het staat er niet meer. Vermoedelijk is het bij het inpolderen en het opnieuw uitgraven van de Scheene verloren gegaan. Op de plaats van het huis vinden we nu een bruggetje.

 

Op de huidige kaart zien we het Scheenepad lopen. Het lijkt me een mooie wandeling, zo langs de percelen van Dirk Wiegers Ruiter.
Ik zou het leuk vinden als iemand bij gelegenheid wat foto's zou willen maken en naar mij op zou willen sturen.

 

 

Als bijlage in het al genoemde boek "Feldnamen fan Weststellingwerf" van Pieter van der Lende vinden we een kaart met veldnamen van Weststellingwerf. Hier treffen we ook "De Ruiterspolder" aan.

Deze De Ruiterspolder ligt juist ten zuiden van het perceel nr. 4 op de kaart hierboven. Of Dirk dit gebied nog heeft gekocht ná 1832, of één van zijn (klein)zoons, moet verder onderzoek uitwijzen. Dat deze polder iets te maken heeft met onze familie is wel haast zeker.

De polder maakt tegenwoordig deel uit van het natuurgebied "de Rottige Meente".

 
     

Voor deze pagina heb ik uitgebreid en dankbaar gebruik gemaakt van de volgende sites :  

 

www.dewoonomging.nl - een site helemaal gewijd aan het kadaster van 1832 met scans van alle OAT's en kaarten

www.hisgis.nl - een interactieve digitale kaart van Friesland waarin alle gegevens van 1832 zijn verwerkt.


Neem zelf maar eens een kijkje!

 
     


© 2006 Jaap Ruiter, Groningen,   the Netherlands
  Inhoud vrij copieerbaar alleen voor persoonlijk gebruik en voor niet-commerciële doeleinden.

 

◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊ruiter◊  

Foutje gevonden?
Commentaar?
Meld het via het reactieformulier!