Dirk Wiegers Ruiter - veenbaas in Nijetrijne

Nog even iets over het begrip hooiland : dit land was zo drassig dat er geen vee op gehouden kon worden. Het gras dat er groeide werd eenmaal of soms tweemaal per jaar gemaaid en als hooi gebruikt. Het was economisch gezien dus van minimale betekenis. De veenbazen konden het derhalve goedkoop opkopen om uit te venen. Toen de vervening op gang kwam werd het natuurlijk wel veel meer waard. Na vervening bleef alleen water over. Het uitgeveende perceel was dan waardeloos geworden. Omdat de overheid hierdoor ook veel belastinginkomsten misliep was het in ieders belang om de verveende gebieden in te polderen en opnieuw in cultuur te brengen. Maar daarvan is in 1832 nog geen sprake.

Veel interessanter wordt het, als we de percelen in de tabel gaan opzoeken op de kaart. Het onderstaande kaartfragment laat de omgeving van Nijetrijne zien. Rechtsonder loopt de weg waaraan Nijetrijne ligt; dwars door de kaart van linksonder tot rechtsboven is de Scheene te zien - dit is de veenscheiding tussen de veengebieden van Nijetrijne (onder) en Munnekeburen (boven). Linksboven zijn nog net twee paden te zien - de linker is de huidige weg door Scherpenzeel en Munnekeburen, de rechter is tegenwoordig nog altijd een voetpad.
Ik heb de percelen die in het bezit zijn van Dirk Wiegers Ruiter met de kleur rood aangegeven :

De meest interessante percelen heb ik met cijfers aangeduid. De percelen bij 2 en 3 zijn heel lang gerekt en daar vinden we aan beide uiteinden een huis. Dit zijn hoogstwaarschijnlijk de woonplaatsen van de turfmakers die in dienst van Dirk waren. Het kan ook zijn dat hier familie (zonen of dochters) woonde.
De percelen bij 1 verdienen extra aandacht omdat ik het vermoeden heb dat Dirk hier gewoond heeft - dit huis is het grootst en bezit ook een moestuin. Voor de duidelijkheid heb ik dit fragment uitvergroot :

 

Er is rond de Rottige Meente nog iets vreemds aan de hand. In het boek "Feldnamen fan Weststellingwerf" van Pieter van der Lende wordt als verklaring van de naam Rottige Meente het volgende gezegd : Hoe het eerste deel van de naam Rottige Meente moet worden uitgelegd, is niet helemaal duidelijk. Meente duidt op gemeenschappelijke weidegronden of op woeste, nog niet ontgonnen gronden. Het woord rot kan verschillende betekenissen hebben. Het zou slecht land, land met weinig opbrengst kunnen betekenen. Veenachtig, moerassig, laaggelegen land werd in verschillende streken rotterik, rottering, rot, rotte wei, rotte kwachten genoemd. De Groot wijst erop dat rot ook kan behoren tot een groep van woorden met varianten als rade, raij, rat, roet, rode, rooij, rot, ruit. Deze woorden drukken het rooien van houtgewas of een ontginning uit. Nu wordt het pas echt interessant : als ruit betrekking heeft op rooien of ontginnen, wat is dan een ruiter? Deze betekenis van onze achternaam was ik nog niet eerder tegengekomen, maar kan voor onze familie heel goed van toepassing zijn. En het wordt nog leuker : ook rode staat in hetzelfde rijtje. Mijn moeder heet "De Roo" van achternaam - haar stamvader "Roo". Als uitleg van die achternaam lees je meestal dat een persoon blijkbaar rood haar had (de rode). Ik vind die verklaring enigszins twijfelachtig, vooral omdat de stamvader zich "Roo" noemt.   En dus vraag ik mij af : is van mijn beide ouders de achternaam te herleiden tot hetzelfde begrip?

Maar terug naar Dirk. Natuurlijk heb ik geprobeerd zijn woonhuis terug te vinden op de huidige kaart van Friesland :

 

Ik heb de kaarten van 1832 en 1998 bovenelkaar geplaatst - beide onder dezelfde schaal. Om te controleren of de kaarten goed uitgericht zijn heb ik de kerk van Munnekeburen (1), de bocht in de Scheene (2), en een ander karakteristiek punt (3) door pijlen verbonden. Het woonhuis zou zich moeten bevinden op punt (4). Het staat er niet meer. Vermoedelijk is het bij het inpolderen en het opnieuw uitgraven van de Scheene verloren gegaan. Op de plaats van het huis vinden we nu een bruggetje.   Op de huidige kaart zien we het Scheenepad lopen. Het lijkt me een mooie wandeling, zo langs de percelen van Dirk Wiegers Ruiter. Ik zou het leuk vinden als iemand bij gelegenheid wat foto's zou willen maken en naar mij op zou willen sturen.

Deze De Ruiterspolder ligt juist ten zuiden van het perceel nr. 4 op de kaart hierboven. Of Dirk dit gebied nog heeft gekocht ná 1832, of één van zijn (klein)zoons, moet verder onderzoek uitwijzen. Dat deze polder iets te maken heeft met onze familie is wel haast zeker.

De polder maakt tegenwoordig deel uit van het natuurgebied "de Rottige Meente".

www.dewoonomging.nl - een site helemaal gewijd aan het kadaster van 1832 met scans van alle OAT's en kaarten

www.hisgis.nl - een interactieve digitale kaart van Friesland waarin alle gegevens van 1832 zijn verwerkt.

Neem zelf maar eens een kijkje!

© 2006 Jaap Ruiter, Groningen,   the Netherlands

  Inhoud vrij copieerbaar alleen voor persoonlijk gebruik en voor niet-commerciële doeleinden.