Het voogdijschap over Wijcher Jans Ruijter



Betreft Wijcher Jans Ruijter

In de loop van mijn onderzoek heb ik van Wijcher Jans Ruijter veel aktes gevonden die te maken hebben met het voogdijschap. Die aktes zijn in de loop van de tijd afzonderlijk (en niet in hun chronologische volgorde) besproken. Daardoor hebben we toch veel informatie gemist, die pas in zicht komt door de aktes gezamenlijk en in volgorde te lezen.
Het zijn niet zozeer de overzichten van inkomsten en uitgaven die interessant zijn; het zijn de namen van de betrokkenen die van belang zijn.
Ik heb de aktes op een rijtje gezet. Het gaat om:
1 18-6-1671 Voogdijregeling Wijcher Jans Ruijter
2 7-2-1676 Overdracht Jan Jans Ruijter
3 9-2-1680 Nóg een voogdijakte van Wijcher Jans Ruijter
4 28-12-1681 Voogdijregeling Wijcher Jans Ruijter
5 28-12-1681 Een lening bij Jan Wijchers en Jan Sijmons
6 3-3-1684 Rekening Jan Wijchers Sootjes
7 12-5-1684 Beëindiging voogdijschap
8 10-2-1686 Eindrekening voogden Wijcher Jans Ruijter

De aktes hebben alle betrekking op onze stamvader Wijcher Jans Ruijter. Zijn vader Jan Jans Ruijter (1625 - 1681) stond lange tijd aan het hoofd van de onze familie. Hij was het die ik lang geleden (zo rond 1984) als eerste in het programma PRO-GEN invoerde, en hij heeft daarom nog altijd het nummer BM1. Intussen - mede door dit soort aktes - is Jan ‘opgeschoven’ naar de vijfde generatie, en kennen we sinds kort zelfs de naam van de opa van zijn opa : Peter!

Uit Jans eerste huwelijk met Trijntje Harms werden twee zoontjes geboren, maar die zijn beide op jonge leeftijd overleden. Na het overlijden van Trijntje trouwde Jan met Geesjen Wijchers, zijn verre achternicht. Uit dit huwelijk werd dan Wijcher geboren in 1661. Van deze Wijcher stamt iedereen uit onze familie via een van zijn vier zonen af, de vier grote (De) Ruiter takken.

Wijcher is al snel wees geworden, want Geesjen overleed voor 1668. De voogdijakte die kort hierna moet zijn opgemaakt, is niet bewaard gebleven. We pakken de draad op in 1671.

1) 18-6-1671  
Jan Jans Ruijter heeft op 17 december 1668 voor 200 gulden een half huis gekocht van Jan Wijchers en Sijmon Jansen. Zij zijn de ooms en mombers over het nagelaten kind bij Geesjen Wijchers verwekt.
De voogden (mombers) moeten waarborgen dat het weeskind zijn kindsdeel krijgt. Het lijkt erop dat de erfenis die hij van zijn moeder krijgt, als 200 gulden gewaardeerd is, en Jan mag hierover beschikken zolang Wijcher nog niet volwassen is. Hij belooft het kind te onderhouden totdat het volwassen is. In de regel is dat bij 25 jaar.
Blijkbaar is de voogdij over Wijcher Jans Ruijter dus al in 1668 geregeld. Die akte is jammergenoeg verloren gegaan, want dit soort aktes is pas vanaf 1669 bewaard gebleven. Wijcher was nog geen 7 jaar oud toen zijn moeder overleed.
Van de twee voogden, Jan Wijchers, de broer van Geesjen Wijchers, en Sijmon Jansen, de broer van Jan Jans, is de laatste intussen overleden.
In volgende aktes wordt gesproken van inkomsten uit de verhuur van een huis. Het gaat vermoedelijk om dit huis.

2) 7-2-1676 
Deze akte heeft zijdelings met de voogdij over Wijcher te maken. Zijn vader Jan Jans Ruijter blijkt intussen opnieuw getrouwd te zijn, met Hillichien Bartels. En hij is aangesteld als voogd over de onmondige kinderen van Marten Jans en Hille Martens. Hieruit leiden we af dat Marten Jans een broer is van Jan Jans (dit wordt door latere vondsten bevestigd).

3) 9-2-1680  
Een korte akte, waarin wordt vastgelegd dat Jan Sijmons in plaats van de overleden Simon Jans momber wordt. Het kan niet anders dan dat deze Jan Sijmons de zoon van Simon Jans is, en daarmee de oudere neef van Wijcher.
Uit de formulering valt op te maken dat Jan Jans intussen ook is overleden; hij is met zijn 55 jaren ook niet oud geworden.

4) 28-12-1681  
De akte is vooral een overzicht van inkomsten en uitgaven ten behoeve van Wijcher. Voor ons van meer belang zijn de namen van de betrokkenen.
We lezen in deze akte de volledige naam van voogd Jan Wijchers: het is Jan Wijchers Backer. Daarmee is een precieze identificatie mogelijk: hij is de zoon van Wijcher Jans Ruijter, de bakker in Muggenbeet.
In plaats van Jan Sijmons wordt Jan Luijties genoemd. Deze kennen we als echtgenoot van Sybrich Sijmons; zij is de broer van Jan Sijmons.
Er is ook nog sprake van de erfgenamen van Hille Martens. Daarover was Jan Jans vijf jaar eerder als voogd aangesteld.

5) 28-12-1681 
Deze akte is op dezelfde dag opgesteld als de vorige.
Evert Intjes en zijn vrouw Aeltjen Hendrix lenen 300 gulden van de mombers van Wijcher, te weten Jan Wijchers en Jan Sijmons.
Er wordt geleend tegen 5 procent rente, het profijt is voor Wijcher.  In 1685 wordt de lening terugbetaald.
We weten uit een andere akte (Schuldverklaring Jan Luijties en Sybrigh Sijmons, II) dat Jan Sijmons voor 1683 is overleden.

6) 3-3-1684 
De voogden van Wijcher Jans Ruijter (Jan Wijchers Sootjes en Jan Luijties) presenteren een eindrekening, waaruit blijkt dat ze nog ruim 5 gulden te goed hebben. Vreemdgenoeg wordt de naam Wijcher Jans Ruijter niet genoemd, maar gaat het over "de wesekinderen van Jan Jansen Ruijter en Geesjen Wijchers".  Op basis van deze akte zou je veronderstellen dat er méér kinderen geweest zijn, maar er was er echt maar eentje: Wijcher Jans.
Voogd Jan Wijchers Sootjes wordt in eerdere aktes Jan Wijchers Backer genoemd.

7) 12-5-1684  
Twee maanden na de vorige akte verschijnt Wijcher Jans Ruijter zelf bij de schout. Hij is van plan om zelf het beheer en administratie over de nagelaten goederen van zijn ouders te voeren.
De zin "nu voor lange tot den houwelijcke staet getreden sijnde" valt hier bijzonder op. Immers, dankzij het trouwboek van de kerk in Blokzijl weten we dat Wijcher pas een jaar later, op 9 januari 1686, trouwt met Grietje Reijnders.
Blijkbaar wordt hier bedoeld dat hij al lang van plan is te trouwen?

Ook opvallend is, dat hij Jan Wijchers Sootjes bedankt voor zijn diensten als voogd. Jan Luijties wordt niet meer genoemd. Is die intussen ook overleden? Nee, Jan Wijchers was de administrerende voogd. De tweede voogd was hier meer toeziend en controlerend.

8) 10-2-1686  
In deze laatste akte maakt Jan Wijchers Sootjes ten overstaan van Wijcher Jans Ruijter zelf en de andere voogd Jan Luijties de eindrekening op.
Wijcher is door zijn huwelijk (9 januari 1686) niet langer weeskind, en de voogdijschap wordt hiermede beëindigd.
De zinsnede "Jan Luijties als gewesen swaeger van Jan Sijmons sal[iger]" is een bevestiging van dit stukje stamboom.


Bronnen

  • Archief schoutambt Steenwijk en Steenwijkerwold.
  • Archief Ruitersporen



Jaap Ruiter
29 januari 2025